"Rechtspersonen zul je in de vrije natuur niet tegenkomen. Ze zijn een bedenksel van de mens; een door de wet geborgde afspraak, een hulpcontractie om een sociaal organisme dezelfde juridische en sociale status te geven als een mens van vlees en bloed. De vereniging is zo’n persoon. Het daarvoor gegeven wettelijke kader biedt veel ruimte voor maatwerk.

De gedachte achter een vereniging zal wel steeds moeten zijn dat (rechts)personen zich verenigen met als doel een organisatie te creëren die in diensten of goederen een gezamenlijk belang dient."

De bestuurlijke praktijk

"De organen van een vereniging zijn ten minste een bestuur en een ledenvergadering. Daar kan een toezichthoudend orgaan bijkomen. En aanvullend kunnen de statuten voorzien in een rijk scala aan commissies, sommige ten ondersteuning van het bestuur, andere ter ondersteuning van de algemene vergadering (maar dat zijn geen organen in de zin van de wet). Aan het bestuurlijk orgaan is het dagelijks management opgedragen en de externe vertegenwoordiging (inclusief het verbinden van de rechtspersoon, vaak wel onder restrictieve voorwaarden voor bepaalde besluiten.)

De traditie bij bonden en NOC*NSF was dat dit bestuurlijk orgaan bestaat uit parttime (meestal onbezoldigde) vrijwilligers, die periodiek (maar niet al te vaak) vergaderen en afhankelijk zijn van een soms nogal smal en op juistheid en volledigheid niet makkelijk te controleren informatiekanaal vanuit de organisatie. De praktijk is dan dat het dagelijks management wordt gedelegeerd aan een algemene (titulaire) directeur die 'gewoon' werknemer is, en geen orgaan."

Ruimer jachtterrein

"De keuze is gelukkig om dit delegatiemodel te verlaten en de orgaanfunctie toe te kennen aan de persoon/personen die fulltime de verantwoordelijkheid van het dagelijks management heeft/hebben. Dat kan betekenen dat de orgaanverantwoordelijkheid bij een ‘persoon van buiten’ komt te liggen. Bij een traditionele natuurlijkepersonenvereniging zou de benoeming in een orgaanfunctie van een niet-lid nogal een evolutionaire sprong zijn; bij NOC*NSF lijkt dat een wat minder spectaculaire transitie, nu NOC*NSF zelf geen natuurlijke personen als lid heeft die organen kunnen vullen. En feitelijk was de status van de werknemer-directeur toch ook al wel toegegroeid naar een pseudo-orgaan-hoedanigheid (de grenzen van de domeinen van algemeen directeur Marc van den Tweel en voorzitter Anneke van Zanen-Nieberg waren voor de buitenwacht al niet zo zichtbaar). En het 'omkatten' van het huidige bestuursorgaan naar een toezichthoudend orgaan past daar dan logisch bij.

Net zoals bij de nieuwe statutaire bestuurder laat zich bij de nieuwe toezichthouder de vraag stellen of de leden vanuit de verenigingsleden (bonden) moeten worden gerekruteerd – of niet. Denkbaar lijkt me dat een minderheid niet dat profiel hoeft te hebben om voor bijzondere competenties een ruimer jachtterrein te hebben."

Internationale vertegenwoordiging

"De ledenvergadering moet natuurlijk de baas blijven. Ik begreep dat aan dat principe ook niet wordt getornd. Een vraag daarbij is hoe je de benoemingen van de bestuurder en de toezichthouders regelt. Een model kan zijn dat de ALV de toezichthouders benoemt, en dat dit college de statutaire directie benoemt. Maar de legosteentjes kunnen ook anders worden gelegd. Dat moet via een statutenwijziging die de ALV moet goedkeuren, dus die peul zal in dat orgaan moeten worden geschild.

Een laatste aandachtspunt is wat mij betreft nog de internationale vertegenwoordiging, met name in olympische instituties. Als daar de benoembaarheid in functies gekoppeld is aan statutair bestuurderschap, moet daar wel even bij worden stilgestaan…"

Foto: StepanPopov / Shutterstock.com

Dit artikel verscheen eerder in het vakblad Sport & Strategie (editie 5-2023). Lees ook de eerdere afleveringen met Rutger Arisz, Ineke Donkervoort, Paul Sanders en Herman de Haan: