"De vraag of een rvt-model past bij een grote vereniging als NOC*NSF, is niet te beantwoorden zonder naar het volledige governance-model te kijken en met name naar de rol van de algemene ledenvergadering of ledenraad in dat model.

Eerst het hoe en waarom van een raad van toezicht in een vereniging als NOC*NSF. We leven in een veranderende samenleving, waarin thema’s als integriteit, inclusie, geopolitieke veranderingen en klimaat de strategische keuzes en besluitvorming in een ‘bedrijf’ als NOC-NSF steeds complexer maken. En het wordt niet alleen complexer, maar de besluitvorming vraagt ook om snelheid en vooral positionering van de vereniging in deze vraagstukken. Verder wordt ook snelheid gevraagd in de besluitvorming bij samenwerkingsverbanden van het 'bedrijf' NOC*NSF met commerciële partijen of netwerkstructuren."

Een bestuur moet zich afvragen of het überhaupt als 'vrijwilliger' de statutaire verantwoordelijkheid wil dragen in deze veranderende samenleving met bijbehorende kwetsbaarheid? De rol van de sport, en de sportvereniging (koepel), verandert noodgedwongen mee in de samenleving. De sport an sich blijft, maar de rol van sport als middel om bij te dragen aan maatschappelijke thema’s groeit. De vraagstukken waarmee de sport te maken krijgt, zijn langzamerhand uitgestegen boven het organiseren van een leuke competitie.

De positionering, het nemen van stelling, zal steeds belangrijker worden en wie vertegenwoordigt de vereniging hier dan in? De voorzitter, met kennisachterstand, of de directeur, die uiteindelijk niet als belangrijkste vertegenwoordiger wordt gezien?

Effectievere besluitvorming

Is er wel sprake van een raad van toezicht, dan heeft deze de gebruikelijke rol: adviseur, controleur en werkgever van de directeur. In de uitvoering kan de directeur snelheid maken, maar belangrijker is de dialoog die in de rvt-vergaderingen gevoerd gaat worden. In plaats van het gebruikelijke informeren van het bestuur, net doen alsof het bestuur voldoende input heeft gekregen om goede besluiten te nemen, zal er een dialoog ontstaan met de directeur waarin veel vaker de waarom-vraag gesteld zal worden omtrent te nemen of genomen besluiten. Dit maakt de besluitvorming, het besturen van de organisatie, vele malen effectiever en heeft toegevoegde waarde voor de directeur in zijn besturen.

De contolerende rol ligt in dit model bij de rvt: Wordt uitvoering gegeven aan de besloten strategie, de overeengekomen jaarplannen? Kleurt de directeur binnen de lijntjes?

Een lege huls

NOC*NSF blijft echter een vereniging, dus de jaarstukken en jaarplannen met begroting, decharge van de bestuurder et cetera en de besluitvorming daarover moet altijd door de ALV of ledenraad worden genomen. Maar dat kan een formele rol zijn. De controlerende rol ligt immers bij de raad van toezicht en in te stellen auditcommissie. Wel is het belangrijk om goed na te denken over de rol van de ALV. Deze zal zich veel meer met inhoudelijke beleidsmatige en strategische vraagstukken moeten bezighouden, ook om te voorkomen dat de ALV een lege huls met klapvee in de zaal zal worden. Het organiseren van deze rol vraagt enig denkwerk. Het instellen van commissies op thema’s of onderwerpen bemenst door leden van de ALV, kan een mogelijke oplossing zijn. Dit vraagt wel om rolvastheid van de ALV, te beginnen met acceptatie van het feit dat de controlerende rol elders ligt.

Door juist de rol van de ALV, of misschien migratie naar een ledenraad, anders in te kleuren, kan het niet anders dan dat deze verandering de sport, en de rol van NOC*NSF, ten goede komt.

Ervaring bij KWbN

Vaak wordt gezegd dat een bestuur op afstand als substituut zou kunnen werken voor een raad van toezicht en dat een bestuur van vrijwilligers de betrokkenheid bij de sport garandeert. Dat is maar de vraag. Ten eerste kunnen in een rvt ook zeer betrokken leden zitten, ten tweede bemoeilijkt een bestuur op afstand alleen nog maar meer de rol van de directeur.

Samenvattend: de veranderende samenleving, complexiteit, effectiviteit en positionering vragen om een raad van toezicht met een directeur-bestuurder. Maar de rol van de ALV en ledenraad hoort daarbij mee te veranderen en daarin ligt een grote opgave. Slagen we er met elkaar in om die rol vorm te geven, dan zal dat de sport ten goede komen en hebben we zeker interessantere ALV’s!

Inmiddels heb ik een paar jaar gewerkt met dit model bij de KWbN en kan ik niet anders dan concluderen dat het de bond ten goede komt. Het heeft een paar jaar geduurd om tot rolvastheid, bijbehorend gedrag en een meer strategische rol voor de ledenraad te komen. Maar de dialoog in en met de ledenraad is nu echt van een andere orde.

Dit artikel verscheen eerder in het vakblad Sport & Strategie (editie 5-2023). Lees ook de eerdere afleveringen met Rutger Arisz en Ineke Donkervoort: