Sport & Gezondheid

"Gebruik je hoofd, draag een fietshelm". Die boodschap dragen renners van Team Jumb-Visma tijdens Parijs-Roubaix uit met een afbeelding van gezonde hersenen op hun helm. Het is onderdeel van een grotere campagne onder de naam #Useyourhead. Het belang van het dragen van een fietshelm kan niet vaak genoeg worden belicht, vinden artsen van het UMC Maastricht. De cijfers spreken voor zich: in 2021 kwamen 50.000 fietsers op de Spoedeisende Hulp terecht door een ongeval. Dat aantal is in recente cijfers over 2022 al fors gestegen naar 88.800 fietsers. 57.000 fietsslachtoffers kregen te maken met ernstig letsel en meer dan 15.000 met hersenletsel. Met name bij het ernstige hersenletsel ziet neuroloog en intensivist Marcel Ariës dat patiënten geen helm droegen.

Sport en sportief bewegen is helaas niet voor alle kinderen en jongeren in Nederland een vanzelfsprekendheid. Vooral in wijken en buurten met een gemiddeld lager opleidings- en inkomensniveau is de afstand tot regulier sportaanbod groter. Met District Spots wordt sport naar de buurt gebracht door jongeren zelf activiteiten te laten organiseren binnen hun eigen community. Uit kwalitatief onderzoek van het Mulier Instituut blijkt dat jongeren District Spots als veilige sportomgevingen ervaren, waar zij zich sportief én persoonlijk kunnen ontwikkelen. Tijd om eens dieper in dit fenomeen te duiken.

In een nieuwe editie van vakblad Sport & Strategie (editie 1-2023) besteden we aandacht aan de derde speler in het sportsectoroverleg: de Maatschappelijk Organisaties Sport (MOS). Vijftien foundations in de sport zitten zo gezamenlijk aan tafel naast NOC*NSF en Platform Ondernemende Sportaanbieders (POS). In het sectoroverleg en in het contact met VWS vertegenwoordigt Niels Meijer, directeur van de Johan Cruyff Foundation, de MOS en geeft hij namens hen stem aan de belangen van kwetsbare groepen.

De aandacht voor de invloed van sport en bewegen op de mentale gezondheid groeit. In het onlangs gesloten Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) worden beweegactiviteiten expliciet genoemd om zo mentale weerbaarheid van Nederlanders te verbeteren. Deze missie kreeg deze week zelfs ondersteuning vanuit het Koninklijk Huis. Koningin Maxima bracht namelijk als erevoorzitter van Stichting Mind Us een werkbezoek dat in het teken stond van de invloed van sport op de mentale gezondheid van jongeren. Het werkbezoek vond plaats bij scholengemeenschap De Goudse Waarden in Gouda.

Gezondheidsachterstanden vanuit alle invalshoeken aanpakken. Dat is het achterliggende doel van het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA), wat is ondertekend door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), GGD GHOR, Zorgverzekeraars Nederland (ZN) en het ministerie van VWS. In december werd al het ‘Hoofdlijnen Sportakkoord II’ ondertekend. Toch moet het GALA niet worden gezien als 'het zoveelste akkoord rond sport'. Nieuw hieraan is dat voor het eerst vijf programma’s op gebied van gezonde leefstijl, zorg, sport, cultuur en leefomgeving met elkaar worden verbonden. VWS stelt voor deze aanpak extra geld beschikbaar voor gemeenten en maakt het administratief ook eenvoudiger door alle regelingen voortaan onder te brengen onder één Brede Specifieke Uitkering (in beleidstermen: Brede-SPUK).

Anneke van Zanen-Nieberg, voorzitter van NOC*NSF, blikt in haar eerste column van 2023 vooruit op het komende sportjaar en vooral op de ambitieuze plannen van de sportkoepel. Die ambities reiken verder dan dit jaar en ook verder dan sport. “De stap om sport en sportief bewegen in te zetten als versterking van preventiebeleid, lijkt niet meer dan logisch.”

Vincent Luyendijk ondersteunt steden bij het verbeteren van de leefbaarheid. Zijn ervaring is dat het hierbij vaak gaat over domeinoverstijgende samenwerking tussen sport, bewegen, zorg, onderwijs, welzijn, mobiliteit, buitenruimte en cultuur. In een drieluik geeft hij zijn integrale kijk op een gezonde leefomgeving. In deel 1: de actieve buitenruimte.

De sportdeelname van volwassenen met een lage sociaaleconomische status (SES) blijft ver achter bij mensen met een hoge SES. Volwassenen (26-79 jaar) met een hoger opleidingsniveau en gezinsinkomen voldoen bijna twee bijna zo vaak aan de beweegrichtlijnen als mensen met een lage SES. In de periode 2001-2020 is dit aandeel onder volwassenen met een lage SES nauwelijks toegenomen, maar bij de overige groepen wel. Dit blijkt uit onderzoek van het Mulier Instituut. Naar aanleiding van deze cijfers heeft Stichting Lifegoals, dat al een erkend programma voor kwetsbaren uitvoert, in een brief aan minister Conny Helder en staatsecretaris Maarten van Ooijen al haar zorgen geuit over de kansenongelijkheid in de sport.

De Rotterdam Marathon Study Group (RMSG) heeft de afgelopen jaren een uitgebreid medisch netwerk rond sportevenementen opgezet en doet toonaangevend onderzoek. Zo is de afgelopen jaren al veel kennis en ervaring verzameld over hardlopen en andere duursporten. Om deze wetenschappelijke inzichten met een breed publiek van (medisch) betrokkenen bij duursportevenementen te delen organiseert RMSG op 13 april samen met Arko Sports Media een nieuw congres: het Rotterdam Marathon Sportmedisch Congres.

In 2022 namen we afscheid van de lockdowns en werd een nieuw kabinet Rutte geïnstalleerd. Sportief gezien was het een jaar vol grote sportevenementen als de Winterspelen in Beijing en het WK Voetbal in Qatar. Als sport en politiek al ooit van elkaar verwijderd zijn geweest dan waren ze dit jaar vaker dan ooit innig verstrengeld door mensenrechtenschendingen, corruptieschandalen en de sportboycot van Rusland vanwege de invasie in Oekraïne. Kortom: tijd om terug te blikken op dit veel bewogen jaar. Scroll met ons nog één keer door 2022 met dit overzicht van de hoogtepunten van Sport & Strategie.

"Ik ga niet doen alsof dit een heel briljant idee is, want dat is het niet. Het is een smeermiddel om sportverenigingen, scholen en gemeenten bij elkaar te brengen", zegt sportjournalist Thijs Zonneveld over het proefballonnetje dat hij een jaar geleden opliet om de beweegarmoede onder kinderen aan te pakken. Zijn frustratie over het uitblijven van actie vanuit Den Haag heeft nu een uitgewerkt plan inclusief business case en afgeronde pilot met het Sportbedrijf Rotterdam opgeleverd. Het idee is vrij simpel: een topsporter geeft een clinic voor de klas en aangehaakte verenigingen en gemeentes zorgen vervolgens samen dat kinderen kunnen doorstromen naar een club.

Sportprojecten om sociaal kwetsbare mensen letterlijk en figuurlijk in beweging te brengen. Dat is waar Stichting Life Goals Nederland zich al sinds 2010 mee bezighoudt. Met een methodiek en een uitgebreid netwerk zijn al duizenden mensen met een lage sociaaleconomische status, zoals statushouders, daklozen en mensen met psychiatrische problemen, zo door sport op weg geholpen met een volgende stap in hun leven. Ondanks die geboekte resultaten ziet Life Goals dat het aantal kwetsbare Nederlanders toeneemt, vooral mensen met mentale problemen. Met een actiebudget wil de stichting de sportsector uitnodigen meer sociale sportinitiatieven op te zetten om de mentale gezondheid aan te pakken.

Over de maatschappelijke impact van het betaalde voetbal wordt al langer gesproken in Nederland. Eredivisieclubs hebben de laatste jaren uitgebreide programma’s opgericht om hun rol in de samenleving te vergroten. Onder het motto ‘Meer dan voetbal’ zijn clubs actief op thema’s als gezondheid, verbinding en duurzaamheid. In opdracht van de Eredivisie CV heeft de Universiteit Utrecht nu de omvang en impact van die MVO-programma’s onderzocht. Uit het eerste Maatschappelijk Impactrapport Eredivisie blijkt dat de voetbalclubs in het Coronajaar 2021/’22 met hun projecten bijna een half miljoen deelnemers wisten te activeren via 153 verschillende maatschappelijke projecten.

In juli hebben de staatsecretaris Maarten van Ooijen en minister Conny Helder (ministerie van VWS) het startsein gegeven voor de Beweegalliantie als onderdeel van het Preventieakkoord. Onder leiding van voormalig topschaatser Carl Verheijen wil VWS met de Beweegalliantie voor meer maatschappelijke aandacht en actie rond sport en bewegen zorgen. De focus ligt daarbij op betere samenwerking tussen departementen, alliantiepartners en lokale initiatieven. Om die verbinding te leggen en vooral de opdracht van de Beweegalliantie te formuleren werd afgelopen donderdag een tweede bijeenkomst gehouden met zestig partners uit het maatschappelijk werkveld.