De eerste hoogleraar sportpsychologie van Nederland, Nico W. van Yperen, deelt sinds eind 2016 zijn ervaringen in blogs op www.SportScience.blog. Nu is er ook een boek van zijn hand: Focus, vertrouwen en veerkracht en andere mentale aspecten van sport en presteren. “Het boek kan als naslagwerk dienen, maar tevens ondersteuning zijn bij een losstaande situatie.”
Natuurlijk is het doel van Van Yperen om met zijn boek de mentale aspecten van de sport toegankelijk te maken. Nóg toegankelijker. Want Van Yperen ziet op dat gebied al geruime tijd een positieve tendens. "De mensen komen er steeds meer achter dat mentale factoren bij sport en presteren helemaal niet zo mysterieus zijn en concreter zijn dan ze denken."
Van Yperen ontkent niet dat mentale aspecten over het algemeen minder goed meetbaar zijn dan technische en tactische vaardigheden, maar ze zijn wel degelijk trainbaar. “Er zullen altijd dingen ongrijpbaar blijven, maar zo is het hele leven. Het onvoorspelbare maakt de sport ook zo mooi. Dat je in de laatste minuut nog een wedstrijd kunt verliezen of winnen, door een plotseling gebrek aan concentratie of door een geniale Messi- of Ronaldo-achtige actie.”
Mentale aspecten kunnen juist het verschil tussen winnen en verliezen maken. Met name vaak als de fysieke conditie van het team of de sporter niet optimaal is en/of de resultaten tegenvallen. Hoe ga je daar dan mee om? Wat moet je doen om weer te gaan winnen? Het wil echter niet zeggen dat de mentale vaardigheden alleen tijdens een crisis of probleemsituatie dienen te worden getraind. Dat moet, adviseert Van Yperen, ook als je in mentaal opzicht in goede staat verkeert en de resultaten ook goed zijn, om uiteindelijk nóg beter te kunnen worden.
Er worden veel bekende sporters in het boek genoemd. Zoals de laatste Nederlandse Sportman van het Jaar, Mathieu van der Poel. Interessant is dat Van Yperen stelt dat de zeer succesvolle wielrenner bij elke overwinning niet, zoals zou kunnen worden gesuggereerd, boven zichzelf uitstijgt, maar dat hij er steeds voor zorgt dat hij geen prestatieverlies op zijn gebruikelijke niveau lijdt. Dat is knap, aldus Van Yperen. “In competitieve situaties is er namelijk bijna altijd sprake van prestatieverlies.”
Hoewel het belang van het mentale aspect in de sport steeds vaker wordt aangetoond, zijn er nog steeds coaches en sporters die er niet in geïnteresseerd zijn. Zij keren zich er soms openlijk van af. Toch zijn ze er dan vaak, zonder dat ze er erg in hebben, wel degelijk mee bezig, stelt Van Yperen. Hij wijst op autocoureur Max Verstappen. “Max zegt mentale begeleiding flauwekul te vinden. Maar als er iemand mentaal gehard is, is hij het. Het kan niet anders dan dat hij vanaf jonge leeftijd al opdrachten kreeg die hem voorbereidden op de Formule 1.”
Aandacht voor de mentale kant van de sport is zeker ook niet iets van de laatste tijd. Van Yperen: "Neem Willem van Hanegem. Ook hij vindt mentale begeleiding onzin. Toch is hij in zijn tijd als speler en trainer heel veel met mentale factoren bezig geweest. Kijk bijvoorbeeld alleen maar hoe ze vroeger bij Feyenoord een nieuwe speler testten. Die werd op de training hard aangepakt of kreeg geen bal aangespeeld. Dat was puur een mentale kwestie. Alleen werd het toen nog niet zo benoemd."
Van Yperen noemt sport in zijn boek 'een soort laboratoriumsituatie voor het leven'. Veel onderwerpen uit de psychologie komen in compacte vorm terug in de sportwereld. Daarom zijn de waarnemingen en ervaringen in Focus, vertrouwen en veerkracht tevens bruikbaar buiten de sport. Ook in de politiek, het zakenleven, op school en in de kunst en wetenschap moet er worden gepresteerd en spelen factoren als plezier en prestatiedruk een belangrijke rol.
Dit artikel verscheen ook in NLCOACH editie 1-2021. In dat vakblad voor coaches geeft Nico van Yperen ook nog zijn ultieme boekentips over mentale training.
Titel: Focus, vertrouwen en
veerkracht
Ondertitel: En andere mentale
aspecten van sport en presteren
Auteur: Nico W. van Yperen
Uitgever: Arko Sports Media,
Nieuwegein
Omvang: 334 pagina’s
ISBN: 978-90-5472-446-9
Meer weten over de laatste inzichten over de mentale aspecten van sport en presteren? Dan biedt de Masterclass 'Control the Controllables' op 22 april met hoogleraar Nico van Yperen een unieke kans. Van Yperen combineert in deze masterclass zijn inzichten vanuit de wetenschap met voorbeelden uit de praktijk.