Geen stad in Nederland waar de EuroGames beter bij passen dan Nijmegen. Een linkse, vrije studentenstad, met een van oudsher sterke lhbti-gemeenschap. "Het leeft hier enorm", zegt organisator Joost van Wijngaarden. "Toen we met het Ministerie van VWS in gesprek gingen over subsidie, zeiden ze daar: 'We zien het bijna als een cadeau voor de stad dat dit evenement juist in Nijmegen plaatsvindt. Bijna alle evenementen op dit gebied, zoals de uitreiking van de jaarlijkse Jos Brink Prijs of de Gay Parade, vinden plaats in de Randstad: Amsterdam, Utrecht, Rotterdam, Den Haag. Nijmegen heeft een lange staat van dienst op het gebied van homo-emancipatie, mooi dat jullie dit evenement hebben gekregen.' Daar lichtten de ogen van de mensen van de gemeente natuurlijk ook van op toen ze dit hoorden."

Het regenboogstembusakkoord

Nijmegen geldt al decennialang samen met Amsterdam als de meest linkse stad van Nederland. De bijnaam is niet voor niets 'Havana aan de Waal' (al had VVD-prominent Frits Bolkestein het liever over 'Marxograd aan de Waal'). Sinds 2002, toen GroenLinks de grootste werd, heeft Nijmegen onafgebroken een links stadsbestuur gehad. Ironisch genoeg kwam daar dit jaar een einde aan. Weliswaar is GroenLinks nog steeds de grootste politieke partij, maar in het nieuwe college is geen ruimte meer voor PvdA en SP. GroenLinks vormt de komende vier jaar een coalitie met D66 en Stadspartij Nijmegen. Burgermeester Hubert Bruls, sinds 2012 in functie, is van CDA-huize.

Hoezeer het regenboogimago bij Nijmegen hoort, bleek bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018. Van Wijngaarden: "De initiatiefgroep die de EuroGames naar Nijmegen wilde halen, had weten te bereiken dat alle politieke partijen het evenement in hun partijprogramma hadden opgenomen, nog vóór het bid was toegekend. Alle partijen – inclusief de rechtse, in Nijmegen altijd wat progressiever dan elders in Nederland – waren het maar over één ding eens: dat de EuroGames naar Nijmegen moesten komen. Het regenboogstembusakkoord, zo werd dat toen genoemd."

Orbán

Het idee voor kandidaatstelling kwam van een Nijmeegse groepje lhbti-sporters die in het verleden zelf hadden meegedaan aan een Gay Games of EuroGames. Zij vormden een initiatiefgroep, brachten een bid uit bij de EGLSF (European Gay and Lesbian Sports Federation) en vormden, toen het bid werd gehonoreerd, de stichting Euro Games Nijmegen. Vanwege zijn bedrijvennetwerk en zijn reputatie als organisator van evenementen werd Van Wijngaarden aangetrokken als projectleider en enige betaalde kracht.

"Ze hebben eerst een paar gesprekken met me gevoerd, voornamelijk om uit te vissen of ik wel genoeg lhbti-minded was en of ik niet bij wedstrijden van N.E.C. in 'De Goffert' de scheidsrechter voor homo zat uit te maken. In die tijd zou ik mezelf geen voorvechter van lhbti-emancipatie hebben willen noemen, daar was ik niet mee bezig. Maar nu, na drieënhalf jaar met de organisatie bezig te zijn geweest en ontelbare gesprekken te hebben gevoerd over waarom het evenement nodig is, kan ik dat verhaal prima en heel oprecht uitdragen."

De jaarvergadering van de EGLSF waar de initiatiefgroep in 2018 het Nijmeegse bid uitbracht, vond pikant genoeg plaats in Boedapest, waar de EuroGames in 2012 plaatsvonden. President Orbán was toen al aan het bewind, tegenwoordig is in de Hongaarse hoofdstad zelfs het uithangen van de regenboogvlag al verboden. Toen het Nijmeegse initiatiefgroepje naar Boedapest vertrok, wisten ze eigenlijk al dat ze het evenement zouden krijgen, als ze maar een sterk bid zouden presenteren. Van Wijngaarden: "In die fase vroegen ze al: ‘Als we de Games binnenhalen, wil jij het dan organiseren'"

In 2017 reanimeerde hij de Nijmeegse wielervereniging Groenewoud en organiseerde hij ook zijn eerste wielerkoers, de Omloop der Zevenheuvelen. "Dat doen we dit jaar voor de zesde keer, de ambitie is door te groeien naar een serieuze profwedstrijd." En passant werd hij in 2016, 2017 en 2018 drie keer achtereen Nederlands Studentenkampioen Trappenloop over 20 verdiepingen in het Erasmusgebouw op de Nijmeegse campus.

In 2018 sloot hij zijn studie af, sindsdien is hij professioneel evenementenorganisator. Nu nog als zzp’er, maar op 1 augustus aanstaande treedt hij in dienst van Libéma Profcycling, de wielertak van evenementenorganisator Libéma (ook nog eigenaar en exploitant van onder andere Omnisport Apeldoorn, attractiepark Beekse Bergen en de Brabanthallen). "Daar kijk ik erg naar uit, want mijn passie ligt in de wielersport."

Hetero

Van Wijngaarden is zelf heteroseksueel, maar dat bleek bij de organisatie van de EuroGames ("Mijn laatste klus als zzp’er") geen enkel beletsel. "Ze zochten gewoon een goede organisator, niet een homo die iets kon. Tachtig, negentig procent van de organisatie bestaat uit mensen uit de doelgroep zelf en die vinden het juist mooi om een hetero als projectleider te hebben. Het evenement draait ook niet zozeer om lhbti, maar vooral om inclusiviteit en betrokkenheid van iedereen."

Hij bouwde zelf het zevenkoppige projectteam op, met daaromheen nog een hoop coördinatoren. "Allemaal vrijwilligers die iets hebben met sport, met organiseren én met lhbti-emancipatie. Er zit veel intrinsieke motivatie in en dat zorgt voor extra energie en commitment." Inclusief het stichtingsbestuur zijn er bij de organisatie 45 mensen betrokken. Zelf houdt Van Wijngaarden zich vooral bezig met het aansturen van de zeventien sporttoernooien, de overall planning en de financiële verantwoording richting EGLSF en subsidiegevers.

Hoe goed de EuroGames bij de stad Nijmegen passen, merkte hij aan het gemak waarmee hij sponsors en vrijwilligers wist te binden. "In elke groepering, sportclub of bedrijf zit hier wel iemand die zelf tot de doelgroep behoort en denkt: Ja, dit evenement ga ik ondersteunen. Alle deuren gingen open, het evenement wordt breed gedragen."

De vele side-events worden georganiseerd door clubs en organisaties waarvan hij tot drie jaar geleden het bestaan niet eens kende. "Van mannenpraatgroepen en damessalons tot een club voor lhbti-vluchtelingen en lhbti-autisten. In Nijmegen zijn overal clubjes voor, tot op detailniveau. Juristen en notarissen die we in de opstartfase nodig hadden, reageerden allemaal met: ‘Ja hoor, doen we.’ Veel van hen hebben als student zelf voor de homo- en lesborechten geknokt en ervaren nu dat de rest van de maatschappij er ook aan gewend is geraakt.

Ook degenen die er intrinsiek misschien niet zo achter staan, voelen dat de stad toe is aan dit evenement en dat ze een slechte beurt maken als ze zich er niet voor uitspreken. Nijmegen vraagt er gewoon om. Voor mij is dit een voorbeeld van échte democratie. Je voelt op een gegeven moment aan de bewoners: men vindt iets. Dan nemen de politieke partijen het over en wordt het beleid."

Participatie-evenement

De totale begroting van het evenement bedraagt zes ton, waarvan de helft wordt gedekt door subsidies. De hoogste bijdrage komt van VWS, rond 150.000 euro. Provincie en gemeente leveren samen ongeveer hetzelfde bedrag. De 2.000 deelnemers betalen tachtig à honderd euro per persoon en de rest, ongeveer een ton, komt uit sponsoring. Van Wijngaarden: "De deelnemers betalen zelf hun reis- en verblijfkosten, dat scheelt een hoop. Helaas zijn er nog geen commerciële mediarechten waarmee we geld kunnen verdienen. We zijn al blij als de NOS een keer komt kijken."

De sporttoernooien vinden plaats op twintig locaties, voornamelijk accommodaties van lokale clubs. "Volleybal, zwemmen, voetbal, badminton en tennis zullen met plusminus 300 deelnemers de grootste sporten zijn. Ik verwacht bij geen enkel evenement of wedstrijd meer dan 700 à 800 man publiek. Wat dat betreft zijn de EuroGames echt een participatie-evenement. Bij de openings- en sluitingsceremonie, op de Waalkade, verwachten we zo’n 4.000 mensen."

Alle wedstrijden en ook de openings- en sluitingsceremonie zijn gratis toegankelijk. "Los van het financiële aspect is het niet in ons belang om voor opening of sluiting een mega-act als Elton John te contracteren. Daar komt misschien wel 20.000 man op af en dan krijg je te maken met enorme beveiligingskosten. Deelnemers, hun aanhang en geïnteresseerden uit Nijmegen – dat vinden wij wel genoeg.

We hebben even overwogen om iemand van het Koninklijk Huis te vragen voor de opening. Vanwege de administratieve sores en de beveiliging die daarbij komt kijken, hebben we ook daarvan afgezien. We zitten in de week na de Vierdaagse, die ook al een grote last op de stad legt. Politie en veiligheidsdiensten zijn in de week na de Vierdaagse onderbezet. Grote artiesten of bezoek van het Koninklijk Huis kunnen we dus beter niet doen."

Bedreigingen

Nijmegen mag de lhbti-gemeenschap dan gunstig gezind zijn, toen de organisatie werd toegewezen en De Gelderlander erover berichtte, kwamen er ook reacties van mensen die zich afvroegen waarom "die homo’s en lesbo’s" nu weer een eigen feestje moeten hebben. Van Wijngaarden: "Als er een voetbalinterland in 'De Goffert' zou worden gespeeld, hoef je dat niet uit te leggen. Niemand die zich afvraagt waarom dát nodig is. Bij dit evenement krijg je die vraag wel."

In Rotterdam werd de oprichter van de Feyenoord-supportersgroep Roze Kameraden onlangs met de dood bedreigd. Iets dergelijks zal in Nijmegen niet snel gebeuren, meent Van Wijngaarden. Maar het Rotterdamse voorbeeld geeft aan hoeveel bestaansrecht een evenement als de EuroGames heeft. "Een andere seksuele identiteit dan hetero is in de sport nog steeds beladen en voor menig sporter, zoals vorige maand een hockeyjeugdinternational, reden om met sport te stoppen. Totdat dit wél normaal is, zijn evenementen als de EuroGames en aandacht op radio en tv voor het thema nog steeds hard nodig."

Reacties van mensen die zich afvragen waarom de lhbti-gemeenschap een eigen sporttoertooi moet hebben, probeert Van Wijngaarden zo veel mogelijk te negeren. "Als organisator leef je natuurlijk een beetje in je eigen bubbel van gelijkgestemden. Bovendien zijn er geen bedreigende uitingen geweest, niet richting mij en niet richting organisatie of evenement. En bij het regelen van accommodaties bij sportclubs en hulp bij de organisatie, hebben we niets dan medewerking ondervonden. In Rotterdam zou dat een probleem kunnen zijn, niet in Nijmegen."

Man, vrouw, non-binair

In vrijwel alle sporten wordt bij de EuroGames onderscheid gemaakt in drie categorieën: mannen, vrouwen en non-binair. "Bij sporten als bridge en petanque maakt sekse-identiteit niets uit, dus daar hebben we één categorie: mixed. Maar bij zwemmen of atletiek moet je wel onderscheid maken, anders komen vrouwen nooit aan bod om te winnen. Bij deze sporten wordt vaak ook een derde categorie aangeboden, non-binair. Daar kan iedereen aan meedoen die zich geen man of vrouw voelt, in transitie is of het niet wil zeggen. Maar bij teamsporten als hockey, voetbal, waterpolo en rugby doen we dat weer niet. Want je vindt geen compleet hockey- of voetbalteam met alleen non-binairen. Laat staan dat je er vier vindt, met wie je samen een toernooi kunt organiseren.

Het lijkt soms een beetje gezocht en geforceerd, maar de EuroGames zijn juist een plek waar je met iedereen rekening houdt. Bij atletiekonderdelen als kogelstoten, discuswerpen, hoogspringen kan het gebeuren dat er straks maar één non-binaire deelnemer is die aan al die disciplines meedoet. Dan krijg je dus een uitslag met die ene persoon op nummer 1 en verder niemand. Nou, als die persoon daar blij mee is, dan doen we dat en bestellen we gewoon drie extra gouden medailles. Als je dit op een Olympische Spelen of een wereldkampioenschap wilt doorvoeren, heb je uiteraard een enorm probleem. Je kunt daar bij zwemmen of atletiek geen categorie non-binair aanbieden, want er zijn op de hele wereld misschien maar 500 atleten die daartoe behoren."

Wie op 31 juli, de dag na de EuroGames, de atletiekuitslagen erbij pakt, zal constateren dat er veel uitslagen zijn met één, twee of drie personen, voorspelt Van Wijngaarden. "Als organisator kun je je daar druk om maken en zeggen: 'Een onderdeel gaat alleen door als er minimaal tien deelnemers zijn', maar dat doen we niet. Het past bij het karakter van de EuroGames om alle verzoeken te accepteren en daar verder luchtig over te doen."

Ongemak

Maar niet bij alle onderdelen kan de organisatie zich veroorloven ongelimiteerd liberaal te zijn. Neem ballroomdancing. "Daar mogen bij de EuroGames alleen paren van gelijk geslacht aan meedoen, dus twee mannen of twee vrouwen. Dat is een reactie op het reguliere ballroomdancing, waar paren van gelijk geslacht juist níet mogen meedoen. Er bestaat nu zelfs een aparte European Same sex Dancing Association, ESSDA, waar dit wel kan. Met die bond doen wij zaken, daarom kunnen bij de EuroGames paren van verschillend geslacht niet meedoen."

Van Wijngaarden is opgehouden zich te verbazen over de vele gevoeligheden binnen de lhbti-gemeenschap. "Binnen de organisatie ben ik de persoon die er het meest in zit met een sportpet op en die het graag zo simpel mogelijk wil houden. Maar ik heb geleerd dat iedere groepering zijn eigen gevoeligheden heeft. Dit is een hoogsensitieve doelgroep, je moet continu oppassen dat je niemand passeert of op de tenen staat. En je wordt gedwongen heel inclusief te denken, bijvoorbeeld als je een uitnodiging stuurt en naar de juiste aanhef zoekt. De afkorting is inmiddels ook niet voor niets lhbtiq+: elk jaar wordt-ie weer een letter langer, omdat er weer een groepering is gevonden die zich nog niet vertegenwoordigd voelt. De regenboogvlag is inmiddels ook met zes hoeken uitgebreid.

Op onze website en in onze correspondentie hanteren we altijd de volledige versie: lesbian, homo, binair, transgender, intersex, queer, gevolgd door een +. Uit voorzichtigheid, opdat er niemand komt die zegt: 'Ik voel me niet vertegenwoordigd.' Die hoogsensitiviteit moet ik als organisator dus ook hebben. Ik weet ook zeker dat ik door de EuroGames een beter persoon ben geworden, ruimdenkender. Je leert stil te staan bij zaken waar je eerder nooit bij stilstond. Het ongemak van transgenders bijvoorbeeld: Welke wc kies je, in welk hokje hoor je?"

Dit artikel is een voorpublicatie uit het vakblad Sport & Strategie editie 3-2022, dat binnenkort verschijnt.