Als iemand een arm of been breekt, doet niemand daar geheimzinnig over. Bij een depressie, burn out, psychose of een aandoening als anorexia is dat anders. Ik weet dat uit eigen ondervinding. Toen mijn echtgenoot in 2017 ernstig depressief werd, vond ik het zelf ook moeilijk om daarover te praten. Alsof ik had gefaald. Vanuit deze persoonlijke ervaring en met hulp van mijn Amerikaanse collega en goede vriend Andrés Martin, directeur Yale Child Study Center, is een jaar later de internationale campagne Break the Stigma for Families ontstaan, bedoeld om de vooroordelen rondom psychische aandoeningen tegen te gaan.
Doordat ik de impact van een depressie van nabij heb meegemaakt, ben ik me nog meer bewust geworden van het feit dat er een enorm verschil is tussen hoe mensen reageren op een ernstige lichamelijke ziekte of een ernstige psychische ziekte. Mensen vinden het vaak toch nog heel erg moeilijk om erover te praten of ernaar te informeren en lijken het liefst met een boogje om mensen met psychische problemen heen te lopen. Dat stigma willen we doorbreken en dat doen we door samen op de fiets te stappen. Ten behoeve van de patiënt, maar ook van de rest van het gezin, want die worden vaak ook aangekeken op de psychische problematiek van een van hen.
Doel van de campagne is om psychische problematiek beter bespreekbaar te maken en gezinnen en families waarin deze problemen voorkomen te laten voelen dat ze niet alleen staan. Psychische ziektes en stoornissen komen veel voor, toch hebben mensen die ermee te maken hebben vaak het gevoel dat ze de enigen zijn. Die eenzaamheid willen we doorbreken, door psychische problemen uit de context te halen van kliniek en behandelkamer, en zichtbaarder te maken in de maatschappij. Met de campagne willen we tot uitdrukking brengen dat mensen zich niet schuldig hoeven te voelen en zich ook niet hoeven te schamen. Met name kinderen zijn kwetsbaar; we willen bereiken dat zij op tijd hulp durven vragen als het thuis, op school of in het contact met anderen niet goed gaat. Openheid over psychische problemen en steun aan het gehele gezin, is een belangrijke voorwaarde om samen met hen te zoeken naar juiste oplossingen.
Ons initiatief is een vervolg op de succesvolle campagne 'Break the Cycle' die Andres Martin in 2017 in de Verenigde Staten lanceerde. Hij nam dat jaar drie maanden vrij en fietste van de ene naar de andere kant van de VS, om onder de aandacht te brengen dat psychische ziekten bij kinderen echt zijn, veel voorkomen, maar vaak niet als zodanig erkend en herkend worden waardoor ze niet de effectieve behandeling krijgen die wel voorhanden is. Ook Andrés deed dit vanuit eigen ervaring. Hij heeft zelf vanaf zijn jeugd meerdere depressies doorgemaakt en koos heel bewust voor de fiets als middel om de campagne onder de aandacht te brengen. Fietsen is heel belangrijk gebleken voor zijn eigen herstel en is nog steeds een belangrijke vorm van onderhoudsbehandeling voor hem.
'Break the Cycle' werd een enorm succes en Andrés was aan het zoeken naar een internationaal vervolg. Hij vond dat de focus daarbij vooral op het stigma, het negatieve stempel van psychische problematiek zou moeten komen te liggen, want juist dat stempel belemmert kinderen, ouders en gezinnen in hun herstel. Andrés wilde dat in de internationale campagne het samen fietsen duidelijk voorop zou staan. Ik heb hem overgehaald om dan echt in een fietsland te beginnen: Nederland en nog specifieker, de fietsprovincie: Drenthe.
"Op de fiets weet je niet meteen wie er nu diabetes of een psychische ziekte heeft en daarmee doorbreek je dus al meteen een stigma"
Drenthe heeft een fantastische netwerkorganisatie 'Op Fietse', waarbij fietsactiviteiten, maar ook het fietsnetwerk zelf, gekoppeld worden aan maatschappelijke thema’s. Zo is er het project 'op fietse naar school' en 'op fietse naar het werk.' Hans Derks, programmaleider van “Drenthe beweegt”, waar ook 'op Fietse' onder valt, heeft me de ruimte gegeven om een campagne vorm te geven, waarbij, in navolging van een diabetesvereniging of andere patiëntenvereniging, je gewoon met het hele gezin op de fiets stapt. Door samen te fietsen voel je je verbonden, kan je ervaren dat je niet alleen bent. Ook weet je op de fiets niet meteen wie er nu diabetes of een psychische ziekte heeft en daarmee doorbreek je dus al meteen een stigma. Door de campagne te koppelen aan reguliere fietsactiviteiten op de plaatselijke of regionale fietskalender, kunnen we bovendien een hele brede doelgroep bereiken.
De campagne is afgelopen zomer in Assen en Emmen van start gegaan, waarbij de campagne op de wielerbaan en op een fietsvereniging in samenwerking met de provincie Drenthe en met de hulp van veel vrijwilligers vanuit het fietsnetwerk kon worden gelanceerd. In de weken daarna is de campagne ook elders in Drenthe en Nederland opgepikt. Hopelijk gaan nog veel meer instanties en behandelaars in de reguliere welzijns- gezondheidszorg de campagne ontdekken en patiënten en gezinnen stimuleren aan zo’n fietstocht deel te nemen. Fietsen is vaak sowieso al een gezinsactiviteit en heeft als vorm van sport en bewegen uit zichzelf al een helende werking. Maar het is vooral de verbinding met anderen, het samen doen en het samen praten, dat deelnemers verenigt.
In juli hebben Andrés en ik op het wereldcongres in Praag van de internationale associatie van kinderpsychiaters (IACAPAP) het initiatief wereldwijd onder de aandacht van mijn collega’s kunnen brengen. Samen met onder andere de internationale wielerfederatie UCI is inmiddels ook een begin gemaakt met de internationale uitrol van de campagne. De UCI heeft een afdeling, Cycling for All, die overal in de wereld het fietsgebruik en het deelnemen aan fietstochten stimuleert, juist ook om de fiets of het fietsen in te zetten om maatschappelijke thema’s zoals duurzaamheid, armoede, maar ook preventieve gezondheid aan te kunnen pakken. De UCI had nog geen activiteiten die specifiek gericht waren op psychische gezondheid, maar zijn erg geïnteresseerd geraakt en delen veel van de activiteiten die in het kader van de campagne worden georganiseerd al op social media.
In oktober is er in de Amerikaanse staat Washington een variant van de campagne georganiseerd en deze maand heb ik een presentatie op het UCI Bike Region Label Forum in Milaan mogen geven. Inmiddels is de campagne ook opgepikt in minder traditionele fietslanden als Oeganda en Singapore en heeft ze nu al een veel breder bereik gekregen dan waar ik en mijn projectmedewerkers bij GGZ Drenthe en “Op Fietse” ooit van hebben kunnen dromen.
Cecil Prins-Aardema (40) is kinder- en jeugdpsychiater en manager behandelbeleid van de afdeling Gezinspsychiatrie van GGZ Drenthe. Deze maand verscheen in het (digitale) bulletin van de wereldvereniging voor kinder- en jeugdpsychiaters (IACAPAP) van haar hand het artikel ‘Break the Stigma for families’.
