"Veel sportvelden slaan inmiddels geel en bruin uit als gevolg van de droogte en de extreem lage waterstanden. Dat heeft voor een deel ook te maken met hoe we tegenwoordig natuurgrasvelden aanleggen.
Die velden worden met name gebruikt in perioden van neerslagoverschot, de herfst- en wintermaanden, en het ontwerp is er op gericht om sportvelden juist in die periode goed bespeelbaar te houden en water zo snel mogelijk te kunnen afvoeren naar sloten en waterwegen. Daarom worden velden tegenwoordig steeds schraler opgebouwd. Er wordt zand en andere zandachtige grondsoorten aan de ondergrond toegevoegd, om zo een zo snel mogelijke afvoer van regenwater te garanderen. In tijden van neerslagtekort, zoals nu, krijg je dan de rekening gepresenteerd.
Een ontstaan er problemen, omdat die verschraalde grond minder makkelijk water vasthoudt. Die problemen waren er de afgelopen jaren soms ook al wel, maar minder acuut, gezien de mildere zomers. Als droogte en lage waterstanden nog een paar weken aanhouden, gaan er ongetwijfeld velden naar de knoppen, en zal er opnieuw moeten worden ingezaaid. Het beregenen van sportvelden is vaak een verantwoordelijkheid van gemeentes en wordt vaak verricht door vrijwilligers van verenigingen, en daar heerst, merk ik in mijn contacten, nu grote zorg: krijgen we het voor het begin van het nieuwe seizoen nog wel allemaal goed voor elkaar? Want juist in deze periode moeten de natuurgrasvelden worden klaargestoomd voor het nieuwe seizoen: er wordt groot onderhoud gedaan, velden worden doorgezaaid met extra graszaad. Maar juist bij dat doorzaaien heeft gras extra zorg en water nodig.
Bij het reguliere onderhoud van sportvelden volstaat in de zomer één wekelijkse beregeningssessie, waarbij in een keer een grote hoeveelheid water wordt gegeven. Maar als velden zijn doorgezaaid, heb je meerdere shifts met kleinere hoeveelheden water nodig. Want het plantje heeft, met name als het ontkiemt, heel veel vocht nodig, maar wel in kleinere, periodieke porties. Onder de huidige omstandigheden is een of twee keer per dag een kleine beregening nodig, om de jonge grasmat in staat te stellen zich voluit te ontwikkelen. En juist op dat punt kan het misgaan! Als de droogte nog 1 of 2 weken aanhoudt, is er te weinig water beschikbaar voor die 1 of 2 dagelijkse sessies. Dan kan er grote schade aan het gras ontstaan en zullen gemeenten en verenigingen straks opnieuw moeten doorzaaien.
Op dit moment geldt in grote delen van Nederland al een beregeningsverbod met oppervlaktewater, water uit de watergangen en sloten. Met name in Oost-Groningen, de oude veenkoloniën, maar ook delen van de Veluwe, Brabant en de Achterhoek is het oppervlaktewater schaars geworden en geldt al enige weken een beregeningsverbod voor overdag; ’s nachts mag nog wel. Of binnenkort in heel Nederland een beregeningsverbod gaat gelden, is niet te zeggen. Daarvoor zijn de regionale verschillen in oppervlaktewater- en grondwaterpeil en bodemopbouw te groot.
"Probleem dat vanwege de vakantie óók steeds nijpender wordt: het vinden van vrijwilligers om de regeninstallatie te bedienen en verslepen"
Een beregeningsverbod verlost gemeenten en verenigingen overigens wel van het probleem dat vanwege de vakantie óók steeds nijpender wordt: het vinden van vrijwilligers om de regeninstallatie te bedienen en verslepen. Maar dat probleem lost zich op langere termijn waarschijnlijk vanzelf op. Steeds meer velden beschikken al over een automatische beregeningsinstallatie die op 50 a 60 centimeter diepte in het veld is gelegd. Dan kan met één druk op de knop het hele veld of in zones worden beregend.
Een speciale categorie watergebruikers c.q. waterverslinders onder de sportvelden zijn de golfterreinen. Om de tees, far ways en greens op peil te houden, heb je veel water nodig. Het onderhoud van de far ways laat zich vergelijken met dat van natuurgrasvelden: je kunt ze redelijk met rust laten en bescheiden beregenen. Maar tees en greens zijn kunstmatig gecreëerde ecosysteempjes en hebben een intensiever onderhoudsregime nodig. Daar moet voortdurend water bovenop, die hebben veel meer beregening nodig dan een standaard sportveld. Maar dat is altijd zo en dat staat los van de huidige droogte.
"We zien al jarenlang een ontwikkeling naar droogte, met 2018 als extreem hoogtepunt"
Wat mij betreft staat het licht voor de sportvelden nog op groen en is er nog wel wat marge voor het op oranje of rood springt. Toch is een Nationaal Hitteplan voor sportvelden beslist geen gek idee, want met het oog op de klimaatverandering is voorkomen beter dan genezen. We zien al jarenlang een ontwikkeling naar droogte, met 2018 als extreem hoogtepunt. De hoeveelheid neerslag per jaar is nog wel op peil, maar we zien het tegenwoordig vaker in grote bakken tegelijk naar beneden komen, en niet meer verspreid over een aantal dagen zoals het vroeger was. De extremen zorgen ervoor dat er bij droogte en lage waterstanden steeds meer problemen ontstaan. Onder andere op sportgebied.
Ter relativering wil ik toevoegen dat ik me persoonlijk veel meer zorgen maak om de landbouw dan om de sportvelden. De schade die daar door de droogte wordt geleden is enorm, en daar moet wat mij betreft de eerste aandacht naar uitgaan. Laat die sportvelden maar even, zou ik bijna zeggen, dan maar een jaartje met minder goede velden. Het verleden leert namelijk dat het met de sportvelden altijd weer goed komt. Dit geldt voornamelijk voor de ‘oude’ velden die traditioneel zijn opgebouwd. Misschien moeten we er bij de net ingezaaide velden en trainingsvelden dit jaar wat meer geld en energie in steken, maar het komt altijd goed, dus waarom niet dit jaar? Als we over twee weken weer ‘normaal’ Hollands zomerweer hebben, zal een groot deel van de velden er al weer een stuk beter uitzien."
Foto: Shutterstock/Dmytro Fadyeyenko
Patrick van der Weide is Adviseur Sport en Cultuurtechniek bij technisch Adviesbureau KYBYS.ING , gespecialiseerd in aanleg en onderhoud van natuurgras.
