Heerema luisterde op de derde dinsdag van september ook met enige verbijstering naar de Troonrede van koning Willem-Alexander. De eerste woorden stemden hoopvol. Na de passage "Nederland is het zeventigste land van de wereld als je het qua bewonersaantal bekijkt, maar olympisch en paralympisch staan we dit jaar op de zesde en vierde plaats" en de conclusie dat "de samenleving zich best aan dat succes mocht spiegelen", verwachtte hij nog even, tegen beter weten in, dat de koning zou vervolgen met het zinnetje: "En daarom gaat de aangekondigde verhoging van de kansspelbelasting en van de btw op sportuitgaven van tafel."

Dus niet. De enige meevaller die er te beluisteren was, was dat het Ministerie van VWS in 2025 niet bezuinigt op de sportbegroting. Ook volgend jaar zal er in totaal 429,3 miljoen euro voor de sport beschikbaar zijn. Niettemin gaat de sport er de facto ernstig op achteruit. De verhoging van de kansspelbelasting – gefaseerd van 30,5 naar 37,8 procent in 2026 – leidt er namelijk toe, dat er minder geld beschikbaar komt voor NOC*NSF en de bonden en daarmee voor de basisfinanciering van de georganiseerde sport.

Kettingreactie

De verhoging in 2026 van de btw op sport van 9 naar 21 procent raakt vooral de commerciële sport. Die verhoging leidt er namelijk toe, zoals allerwegen breed is uitgemeten, dat de tarieven voor sportscholen, zwembaden (en zwemlessen!), ijsbanen, klimhallen, en tennis- en padelbanen fors omhooggaan. Waardoor een kettingreactie met verstrekkende gevolgen op gang komt: een deel van de 7 miljoen sporters – de mensen met een smalle beurs als eersten – die nu gebruikmaken van deze faciliteiten en accommodaties, zal afhaken omdat sport voor hen onbetaalbaar wordt. Wellicht stoppen ze helemaal met sport, hetgeen de kans op overgewicht en chronische ziekten verhoogt en op termijn onvermijdelijk zal resulteren in hogere zorgkosten en ander maatschappelijk ongerief.

"Op zich heeft de staatssecretaris Jeugd, Preventie en Sport, Vincent Karremans, zijn werk goed gedaan", is het eerste commentaar van Heerema. "Want hij heeft voor 2025 de bezuinigingen binnen zijn ministerie van tafel weten te krijgen. Dat is wat binnen zijn macht ligt, want de echte klap van tientallen miljoenen euro’s door verhoging van de kansspelbelasting en de btw-verhoging op sport komen van het Ministerie van Financiën."

Harde klap

Waar de top van NOC*NSF bijna opgetogen reageerde, omdat de bezuinigingen in ieder geval worden uitgesteld tot 2026, ziet Heerema nauwelijks lichtpuntjes. Of het moet zijn dat clubs en verenigingen, als organisaties zonder winstoogmerk, van de btw-verhoging zijn uitgezonderd. "Maar de commerciële sportsector krijgt het door de btw-verhoging levensbedreigend zwaar. Dus mooi dat we een klein beetje kunnen juichen, omdat er niet wordt gekort op de begroting van VWS, maar we zijn er nog lang niet. NOC*NSF zal nog hard aan de bak moeten."

Ook voor de topsport is de kou voor hooguit een jaar uit de lucht. Heerema: "Behalve door VWS wordt de topsport voor een belangrijk deel gefinancierd uit de afdrachten van Nederlandse Loterij. Die worden, als de verhoging op de kansspelbelasting wordt doorgevoerd, flink minder. In Parijs beleefde Nederland de succesvolste Olympische Spelen ooit. Dat is te danken aan het topsportbeleid van de afgelopen tien jaar. Want zo veel tijd heb je nodig om medailles te kunnen winnen. Als vanaf 2026 de inkomsten voor de topsport structureel omlaaggaan, dan zal dat enige invloed hebben op de Spelen van Los Angeles. Maar bij de Spelen van Brisbane in 2032 gaat Nederland een dramatisch harde klap krijgen."

En dan heeft hij het nog niet over de schade die de breedtesport wordt toegebracht, als in 2026 de bezuinigingen worden doorgevoerd en alle sport duurder wordt. "Dan wordt op de lange termijn het land minder fit, gaan er honderdduizenden mensen minder sporten, gaan ondernemers failliet en wordt de opbrengst van de bezuiniging in één klap weer vernietigd door extra kosten in de zorgbegroting. En daar bovenop komt ook nog eens de tien procent korting op de sportsubsidies die via gemeenten worden verleend! Kortom, iedereen zal het effect van de maatregelen gaan voelen."

Afrekening

Tijdens de Olympische Spelen en in de aanloop naar Prinsjesdag had Heerema regelmatig contact met partijgenoot Vincent Karremans. "We kennen elkaar al een aantal jaren. We hebben gebeld, appcontact gehad en ik heb hem mijn mening gegeven over wat wel en niet goed is om te doen. En ik heb hem verteld over waar ik me namens de VVD de laatste tien jaar voor heb ingezet. Maar het hoofdlijnenakkoord, de grondslag voor het regeerakkoord, lag er al voordat Vincent werd benaderd om staatssecretaris te worden. Hij is ingestapt op iets wat er al lag. Vervolgens is het hem gelukt, binnen zijn begroting, om voorgenomen bezuinigingen van tafel te krijgen. Dat heeft hij goed gedaan en dat vind ik knap. Hopelijk is hij hierin een voorbeeld voor andere bewinds- lieden. Want de financiering van de sport zit bij meerdere ministeries. Bij het Ministerie van Financiën als het gaat om de btw en de kansspelbelasting; bij OCW via de langstudeerregeling voor sporters. Dat maakt het zo lastig. Want de ene staatssecretaris of minister kan het prima doen, maar als de ander er geen oog voor heeft, is er nog steeds gevaar voor de sport."

Een van de subsidies die Karremans, in ieder geval voor 2025, overeind heeft kunnen houden, is de BOSA- regeling, in het kader waarvan verenigingen steun kunnen aanvragen voor de verduurzaming van hun accommodatie, om zo te besparen op energielasten. Wel is hiervoor minder geld beschikbaar. "Het kabinet wilde die regeling eerst afschaffen, maar dat heeft de staatssecretaris dus kunnen voorkomen. Mooi, maar ik ben benieuwd wat er in 2026 gaat gebeuren. Áls het kabinet er dan nog zit."

Eén pennenstreek

Heerema is geen man die bij de pakken neerzit of wordt gekweld door een neerslachtig gemoed. Maar hij draait er ook niet omheen: het sportbeleid van het kabinet-Schoof is een afrekening met alles waar hij de afgelopen jaren voor stond. "Daarom ben ik ook zo kritisch. Niet alleen op deze coalitie, maar vooral ook op mijn eigen partij. Ik heb tien jaar gevochten voor de sport en alles wat ik in die jaren heb opgebouwd, wordt nu met één ondoordachte pennenstreek zo niet weggegooid dan toch fors verminderd. Het ergste is dat de coalitiegenoten nauwelijks beseffen wat de effecten zijn van hun beleid. Dat is het nadeel, hè, als je in één keer allerlei nieuwkomers in de Tweede Kamer krijgt."

FOTO: ANP FOTO/HH - PAUL DIJKSTRA

Een uitgebreide versie van dit interview is nu te lezen in vakblad Sport & Strategie (editie 5).