Ton Sijbrands is geboren in Amsterdam en trok al op jonge leeftijd de aandacht als dammer. Een beslissend moment in zijn loopbaan was de strijd om de wereldtitel in 1973 tegen Andris Andreiko uit Letland, toen nog onderdeel van de Sovjet-Unie. Dat bleek in ieder geval in een documentaire van Kees Brouwer uit 2009 over de Nederlandse dammer.

“Die titelstrijd tegen Andreiko speelt een sleutelrol in het leven van Sijbrands”, merkte Brouwer op. In 1973 vond die plaats in Den Haag in een zeer beklemmende sfeer. Om te voorkomen dat de dammers elkaar in hun hotel zouden tegenkomen, kregen ze ieder een eigen verdieping. Ook over de internationale damsport hing toen nog de schaduw van de Koude Oorlog tussen Oost en West, kapitalisme en communisme, de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie.

Vrienden in Rusland

"Ik verafschuw het Sovjetregime", zei Sijbrands vooraf, "en ik vind het helemaal niet prettig dat ook de Sovjetambassadeur voor de opening is uitgenodigd, maar de Russische dammers beschouw ik niet als vertegenwoordigers van het regime. Ik heb veel vrienden in Rusland."

Over de voorwaarden waaronder het toernooi zou plaatsvinden was vooraf lang onderhandeld. 'In de geschiedenis van de damsport zal het de eerste keer zijn dat een dergelijk evenement op het vereiste niveau wordt georganiseerd’, zo schreef Alexander Münninghoff in een voorbeschouwing in het Leidsch Dagblad. 'De accommodatie is zonder meer uniek te noemen. Het materiaal voldoet aan de hoogste eisen, het onderkomen voor de spelers is optimaal geregeld.' Er was een ongekende prijzenpot van 60.000 gulden.

Sijbrands won, maar pas na het spelen van een reeks voor het publiek uiterst teleurstellend verlopen partijen. Het dambord met de handtekeningen van beide spelers ging naar Sijbrands. Het leven ging verder, maar drie jaar later werd Andreiko gruwelijk vermoord – nog steeds onder raadselachtige omstandigheden. Na deze gewelddadige dood noemde Sijbrands hem vaak de beste dammer die de wereld ooit gekend heeft. Over de Let schreef hij in 1990 één van zijn vele damboeken.

Antwoordapparaat

Aleksej Tsjizjov was een andere beroemde tegenstander van Sijbrands. Hij won in 1988 zijn eerste wereldtitel, namens de Sovjet-Unie, 23 jaar oud. Twee jaar later verdedigde hij die titel tegen Sijbrands, inmiddels namens Rusland.

Tsjizjov was een groot liefhebber van hardrock, zo meldden alle dagbladen in 1990 tijdens de tweestrijd tegen Sijbrands, die plaatsvond in Amersfoort. Ze onderhielden vriendschappelijke contacten, aldus de Nederlander. “Tsjizjov studeert Nederlands, omdat hij veel Hollandse dammers kent en onze damliteratuur wil bestuderen. Brieven aan hem schrijven we in het Nederlands. Het antwoord komt in het Duits, want hij heeft de taal nog niet helemaal onder de knie. Soms ben ik niet thuis wanneer hij opbelt en dan hoor ik hem worstelen met Nederlandse woordjes in het antwoordapparaat. Knap, als je weet dat de meeste Nederlanders niet eens durven te spreken in zo’n ding.”

Dat bevestigde Tsjizjov in een gesprek met Pauline Broekema in het Journaal. "Nederland is het damcentrum", zei hij. "Ik denk dat iedere dammer Nederlands moet kunnen." Hij illustreerde zo al ruim dertig jaar geleden de onvoorstelbare invloed van Sijbrands op de internationale damsport. Verder bleken de omstandigheden compleet anders in 1990 door het einde van het communisme, want dit vriendschappelijke contact was in de Koude Oorlog onmogelijk geweest, zoals in 1973 bleek met Andreiko.

Tsjizjov verdedigde uiteindelijk zijn titel succesvol tegen zijn grote voorbeeld, die hij op 15 december in het Nederlands kan feliciteren met zijn 75^e verjaardag.

Fotobijschrift: Ton Sijbrands bij het Wereldkampioenschap dammen van 1973 in Den Haag. Foto: Mieremet, Rob / Anefo, Nationaal Archief (CC0.