Komende donderdag is in Apeldoorn de officiële opening van het WK volleybal voor vrouwen. De grote kraker van de Nederlandse volleybalvrouwen in de poulefase is op zondag 2 oktober met Italië als tegenstander, verliezend finalist van de vorige editie.

Op exact hetzelfde moment wordt er in Amsterdam een brug vernoemd naar Dick Schmüll, één van de oprichters van de internationale volleybalbond FIVB. De eerste volleyballers van ons land kwamen namelijk allemaal uit Amsterdam, de stad van Schmüll.

Een aantrekkelijk spel

Volleybal werd in 1928 geïmporteerd door H. Th. Rooswinkel, sportleider van de AMVJ, de Amsterdamsche Maatschappij voor Jonge Mannen. De AMVJ was toen nog een organisatie met christelijke signatuur, die sinds 1922 actief aan sport deed. Het was daarmee het Nederlandse equivalent van de Young Men’s Christian Association, de YMCA.

Rooswinkel hoorde door zijn contact met de Londense YMCA voor de eerste keer van volleybal. "Het is zijn verdienste het spel in Nederland te hebben geïmporteerd", aldus D.J.M. Meyers in het boek Sportslieden schrijven over hun sport. In 1930 haalde hij enkele YMCA-leden vanuit Londen naar Amsterdam voor trainingen in volleybal, handbal en basketbal, onder leiding van Mr. W. E. Lake. Die sporten waren toen nog allemaal onbekend bij het grote publiek.

Op 15 januari 1930 gaven deze Engelse en Amsterdamse sporters verschillende demonstraties. "Allereerst zagen we volley-ball", meldde De Revue der Sporten, "een aantrekkelijk spel, dat inderdaad gemakkelijker schijnt dan het blijkt te zijn." De Nederlandse spelers waren al lid van de AMVJ, maar dan van andere sportonderdelen. Ze droegen allemaal hun eigen tenue, zodat er ogenschijnlijk zwemmers, boksers en hockeyers op het volleybalveld stonden. "Het uiterlijk en de techniek mogen dan niet volmaakt zijn geweest", schreef het Algemeen Handelsblad, ‘de geestdrift was het wel."

De nieuwe sport beviel zo goed dat de AMVJ een serieus team samenstelde. In oktober dat jaar kwamen de Engelse sportvrienden vanuit Londen opnieuw naar Amsterdam voor de eerste officiële volleybalwedstrijd in Nederland. De Engelsen bleken vooral goed in de opslag – in de kranten van 1930 nog serven genoemd. De Amsterdammers, die deze keer wél allemaal in hetzelfde tenue speelden, blonken dan weer uit in samenspel,. "En juist met de ballen, die even voor zij het net bereikten van richting veranderden, boekte de A.M.V.J. dikwijls succes", aldus het wedstrijdverslag. De wedstrijd eindigde in 1-1, omdat er maar twee sets werden gespeeld.

Vrouwen

Het is opvallend dat er vanaf dit begin vrouwelijke deelnemers werden toegestaan bij het volleybal, wat in het conservatieve Nederland van die tijd bepaald niet vanzelfsprekend was. Dat maakt het dus extra leuk dat bijna honderd jaar later dit wereldkampioenschap in ons land wordt gehouden.

Het tijdschrift De lichamelijke opvoeding van de Vereeniging van Gymnastiek-Onderwijzers was hier in ieder geval in april 1930 al zeer positief over, slechts drie maanden na de demonstratie van de AMVJ. "Het is zelfs geschikt voor dames van middelbare leeftijd, welke weinig of geen voorgaande training hebben genoten", oordeelde de redactie in het artikel Volleyball voor meisjes.

Dick Schmüll

Zo zorgde Roosmalen voor het begin van volleybal in ons land, waarna Dick Schmüll het overnam, ook van de AMVJ. Zijn naam is inmiddels vergeten, maar door onderzoek van Jacob Bergsma voor zijn jubileumboek over de 75-jarige Nederlandse basketbalbond weten we dat Schmüll een enorme invloed heeft uitgeoefend op een groot aantal sporten. Met NILOC was hij vier keer Nederlands handbalkampioen. Verder was hij captain van het nationale kanoteam, de conditietrainer van de olympische roeiers van Nereus, de eerste Nederlandse indoor atletiekkampioen op de 200 meter sprint, de eerste bondscoach van de basketballers, de eerste internationale basketbalscheidsrechter namens Nederland en de oprichter van de Amsterdamse Tafeltennisbond.

En dan hebben we lang niet alles genoemd, want Schmüll liet ook nog eens zijn sporen na in de nationale en internationale volleybalwereld. In 1947 was hij betrokken bij zowel de oprichting van de FIVB als de Nederlandse Volleybalbond. En dan ook in deze volgorde, want de internationale koepel kwam als eerste. "Uit veertien landen zijn in Parijs vertegenwoordigers bijeengekomen voor de oprichting van de Federation Internationale de Volleyball", schreef het Parool hierover op 21 april 1947. "De Amsterdammer Dick Schmüll nam als lid zitting in het nieuwe bestuur."

De nationale bond is van 6 september 1947, waarna er zich veel nieuwe clubs aanmelden voor de competities. In dat eerste seizoen won AMVJ de landstitel bij de mannen en de vrouwen, als bewijs van de enorme invloed van Schmüll op de ontwikkeling van deze sport. Met recht dus dat er in Amsterdam een brug naar hem wordt vernoemd, op exact hetzelfde moment dat de Nederlandse vrouwen de kraker spelen tegen Italië.

Fotobijschrift: Een demonstratie van volleybal door AMVJ in 1930. Foto: Collectie Stadsarchief Amsterdam.