In het Olympisch Stadion is vandaag de traditionele Nationale Sportherdenking, die dit jaar door coronamaatregelen in een afgesloten ruimte plaatsvindt. Er wordt onder meer gesproken door Esther Vergeer, Anneke van Zanen, Marc van de Kuilen en Mart de Kruif. Vanaf 11 uur ’s ochtends is deze bijeenkomst wel te volgen via een livestream – meer informatie hier.

Duitse inval

De sportwereld werd tenslotte ook zwaar getroffen door het oorlogsgeweld, met alleen al in het voetbal duizenden slachtoffers, zoals Joodse voetballers, burgers en gefusilleerde verzetsleden. En dan waren er de gesneuvelde voetballers in mei 1940. Nooit eerder in zijn geschiedenis had het Nederlandse voetbal binnen een maand zoveel van zijn mensen verloren. Onder de soldaten, die in actie kwamen na de Duitse inval, zaten tenslotte heel veel voetballers, omdat die de leeftijd en het geslacht hadden om te worden ingezet bij de gevechten. Door heel het land waren duizenden van deze mannen gemobiliseerd, die tot de Nederlandse capitulatie streden op leven en dood.

In de eerste chaotische maanden was het moeilijk om erachter te komen hoeveel leden de Nederlandse voetbalclubs hadden verloren. De katholieke voetbalclubs, toen nog spelend in een eigen bond, plaatsten elke week sombere overzichten. In tijdschrift De Sportkroniek gebeurde hetzelfde voor de KNVB-leden. In juli 1940 verklaarde de KNVB dat zij 54 leden had verloren tijdens die gevechten.

Definitieve lijst

Helaas is er daarna nooit een definitief onderzoek gekomen over het totaalaantal gesneuvelde voetballers in mei 1940. Wel kwam er in 1949 een oorlogsmonument van de KNVB met daarop 2212 namen van álle omgekomen voetballers, maar daarop is niet te herleiden wie er zijn gesneuveld. Daarom loopt er al een jaar een onderzoek via Voetbalmonument.nl om te achterhalen wie die mensen waren en onder welke omstandigheden zij zijn omgekomen. Naast die namen op het KNVB-monument zijn er in die tijd nog eens ruim 400 voetballers gevonden, die daarop niet zijn vermeld – óók veel gesneuvelde soldaten. In totaal zijn er dus al meer dan 2600 dodelijke slachtoffers in het Nederlandse voetbal geteld, een aantal dat nog steeds oploopt.

Ruim tachtig jaar na de Duitse inval zijn 143 namen herleid van voetballers die vielen tijdens de verdediging van hun land. Bijna vijftig daarvan staan niet vermeld op het KNVB-monument, en waren daarmee dus eigenlijk vergeten. Hubert Tilmans bijvoorbeeld, die speelde bij FCB uit Brunssum, werd op de eerste oorlogsdag gedood in het Limburgse Illikhoven, twintig jaar oud. ‘De F.C.B.-ers zullen hem nooit in hun gebeden vergeten,’ zo stond in de rouwadvertentie van deze voetbalclub.

Ook de naam van Anne Albertus Bunt van Frisia uit Leeuwarden staat niet op het KNVB-monument, op 12 mei gesneuveld in Katwijk aan Zee. Tijdens zijn begrafenis sprak de dominee de rouwende gemeenschap toe. ‘Dit menschenleven is op het slagveld gevallen, gevallen in de strijd voor het vaderland, voor ons vaderland. Hij is dus ook gevallen voor ons.’ Het clubbestuur van Frisia besloot daarna om er even helemaal mee op te houden, ook omdat drie dagen later nóg een lid werd gedood: Andries de Metz. ‘Wij hebben zoo vaak geschreven,’ merkte Leeuwarder Nieuwsblad op, ‘dat Frisia ook een vriendenclub is en het is dus ook niet te verwachten, dat onze leden zouden willen voetballen, alsof er niets gebeurd is.’

Meer dan tachtig jaar later is de voetbalwereld toch grotendeels vergeten welke offers haar leden hebben gebracht in die eerste oorlogsmaand, in de meeste gevallen door spelers van hoogstens een jaar of twintig oud. Daarom het verzoek om ook eens in de eigen geschiedenis te kijken of er nog namen zijn, die nog niet in die lijst van 143 oorlogsslachtoffers staan. Want er zijn er nog veel meer, dat is ondertussen wel duidelijk.

Reacties kunnen naar jurryt@sportgeschiedenis.nl.

Fotobijschrijft: Gedenkplaat van in de oorlog omgekomen bondsleden, aangeboden door de bij de KNVB aangesloten verenigingen bij gelegenheid van het 60-jarig bestaan van de KNVB.
Foto: fotograaf Stokvis, collectie Haags Gemeentearchief.