De Eerste Schaakgolf
Deze wereldtitel leidde tot een heus Euwe-effect met een opvallende stijging van het aantal nieuwe schaakclubs, zo blijkt uit cijfers van de Sportdatabank van onderzoeksinstituut Huygens ING, samengesteld door Michel van Gent. Tussen 1900 en 1935 werden er 376 schaakclubs opgericht, een gemiddelde van ruim tien per jaar. In de vijf jaren ná de wereldtitel kwamen er 305 clubs bij – een jaarlijks gemiddelde van 61! Van Gent: “Alleen al in de socialistische sportbond werden in de eerste twee maanden van 1936 zeker achttien schaakgroepen opgericht.”
Tot 1940 werden er maar liefst negen schaakclubs vernoemd naar Euwe zelf. De eerste werd al in 1922 in Amsterdam opgericht met als doel om het schaken onder arbeiders te verspreiden. Euwe ontsteeg zelfs de verzuiling, want naast die arbeidersclub waren er katholieke, liberale en protestantse schaakclubs die zijn naam gebruikten. Zelfs de koningin lukte dat niet, want die had geen socialistische vrienden.
Dankzij Euwe werd Nederland zo overspoeld door de Eerste Schaakgolf. Dat is zeer uitzonderlijk, want het is in anderhalve eeuw maar vier keer voorgekomen dat succes in de topsport heeft geleid tot een structurele groei van de sport. Die andere drie waren het Nederlandse hockeyteam op de Olympische Spelen van 1928, judoka Anton Geesink in de jaren zestig en darter Raymond van Barneveld rond de eeuwwisseling.
Voor de rest bestaat er géén Epke-effect, géén Dafne-effect en géén handbalvrouwen-effect - wat voor effect dan ook. Integendeel, want in de meeste gevallen dáálde het ledental meestal na zo’n topprestatie, zoals bij de wereldtitel van de honkballers, de vele medailles van de handbalvrouwen en het olympisch goud van Epke Zonderland.
