Op 18 juni 1914 reed de Zwitser Oscar Egg 44 kilometer en 247 meter in een uur. Dit record leek lange tijd onaantastbaar, totdat de op 8 oktober 1908 in Valkenburg geboren hardrijder Jan van Hout een poging waagde. Op vrijdagavond 25 augustus 1933 fietste hij op de wielerbaan in Roermond 341 meter verder dan Egg negentien jaar eerder. Het was een bijzondere prestatie, waar Van Hout drie jaar voor had getraind.

Wij eischen Jan van Hout

Van Hout woonde toen in Eindhoven en was daar immens populair. De directie van de Eindhovense wielerbaan De Zwaluw was daar niet altijd even blij mee. Vanwege een ruzie over geld hadden de directeuren van de baan besloten Van Hout maar eens een keer niet uit te nodigen voor een van hun vele lucratieve wielerwedstrijden. Eindhoven stond direct op zijn kop. Een groep pamfletschrijvers stuurde de volgende tekst de wereld in: ‘Wij eischen Jan van Hout op de Zwaluwbaan. En word er aan onzen wensch niet voldaan, blijven wij netjes buiten de poorten staan. Was getekend: massa supporters.’ De directie zwichtte en liet zijn fans alsnog toe.

Op de dag van het werelduurrecord stonden er daarentegen geen fans langs de baan, want Van Hout wilde rust om zich goed te kunnen concentreren. Zijn poging slaagde, maar helaas kon hij maar vier dagen genieten van zijn overwinning op de klok.

Dubbel pech

Van Hout had namelijk de pech dat Egg allesbehalve een eitje was. De Zwitser kon het niet uitstaan dat zijn record was gebroken en spoedde zich alras naar de baan van Roermond. Allemaal wel leuk en aardig die Nederlanders en hun wielerbanen, maar waren ze wel lang genoeg? Een duimstok moest uitkomst brengen.

De baan in Roermond zou volgens de Nederlandse officials 205.9 meter lang zijn, maar Egg geloofde dat niet. Hij kwam niet verder dan 202.45 meter. Egg was opgelucht, want volgens deze meting was het record nog steeds van hem.

En dan opende de Fransman Maurice Richard vier dagen later ook nog eens een aanval op het record. Op de baan van het Belgische Sint Truiden reed hij 189 meter verder dan Van Hout, waarna de Nederlandse wielerunie het ook niet meer zo interesseerde of er in Roermond nou wel of niet goed was gemeten.

Verzetsheld

Het leven ging dus verder tot de oorlog uitbrak, een periode waarin Van Hout duidelijk stelling nam. Samen met zijn vrouw Anneke hielp hij onderduikers, waarvoor hij in september 1944 in Eindhoven werd opgepakt en afgevoerd naar het concentratiekamp Neuengamme, via Kamp Vught en Kamp Amersfoort. Op 22 februari 1945 werd hij daar vermoord.

Meer dan zestig jaar na zijn dood schudde Bernard Hinault de herinneringen aan Van Hout op, want op 15 mei 2006 onthulde hij op de Cauberg een gedenkzuil voor Van Hout, vlakbij zijn geboortehuis. Weer twee jaar later, op zijn honderdste geboortedag op 17 oktober 2008, kwam er eindelijk sportieve gerechtigheid. Zijn werelduurrecord werd alsnog goedgekeurd, want Oscar Egg was destijds nogal slordig te werk gegaan, zo meldde wielerschrijver Frank Heinen: ‘Hij had de Roermondse baan in z’n geheel opgemeten, maar niet ter hoogte van de blauwe lijn.’ En om die blauwe lijn, die de wielrenners volgen, daar draaide de race natuurlijk helemaal om. Selectief meten dus, met Van Hout als pijnlijk slachtoffer.

Naast deze sportieve gerechtigheid is sinds deze week ook de vreselijke oorlogsnalatenschap bij Van Hout tastbaar door de vernieuwde website van Oorlogsbronnen. Op zijn persoonlijke pagina zien we onder meer zijn dossierkaarten van zijn verblijf in Vught en Amersfoort – hier. ‘Beruf: Wielrenner. Letzter Wohnort: Eindhoven. Heerzerweg 157.’

Jan van Hout is niet meer vergeten, niet als sportman en niet als verzetsheld.

Foto: Wikimedia (CC)