Voor de eerste keer in de Nederlandse parlementaire geschiedenis is een regering bijeengekomen om een besluit te nemen over een kampioenschap op natuurijs. Vanwege de strenge vorst was dat punt opeens zeer actueel.

Helden

Voor Elfstedenwinnaar Henk Angenent was het duidelijk dat er zoveel mogelijk wedstrijden op natuurijs moesten komen: “Daar worden de helden van de Elfstedentocht gecreëerd. Ik denk dan aan een NK en klassiekers. Als je los kan, moet je elke dag gaan rijden. Dit is een unieke kans na acht jaar zonder echte winter.”

Angenent herhaalde zo de woorden van Mindert Hepkema uit 1909, vlak voordat hij Vereniging De Friesche Elf Steden oprichtte. Toen al voorspelde Hepkema welke status de winnaar van de Elfstedentocht zou gaan krijgen. “Wat de Marathon-wedloop aleer voor Griekenland is geweest, waar de rappe overwinnaar als held van den dag door alle vrouwen en meisjes mocht worden en werd gekust, dat kan de Elfstedentocht voor Friesland worden.”

Hepkema verwees daarmee naar de Griekse atleet Spiridon Louis, die in 1896 een heldenstatus verwierf door de olympische marathon te winnen, nota bene in eigen land. En Hepkema kreeg nog meer gelijk dan hij kon voorzien, want die heldenstatus van de Elfstedenwinnaar geldt inmiddels niet meer voor Friesland alleen, maar voor heel Nederland.

Tweede Kamer

Het schaatsen op natuurijs werd een Haagse kwestie nadat premier Rutte hardop de mogelijkheid overwoog van een Elfstedentocht met alleen wedstrijdrijders: “We zijn er mee bezig.” Een meerderheid van de Tweede Kamer verklaarde ook nog dat het kabinet een eventuele Elfstedentocht door moest laten gaan indien daarvoor mogelijkheden zijn.

Haagse overmoed, want de enige organisatie die hiervoor de verantwoordelijkheid draagt, is de Elfstedenvereniging zelf, onder leiding van Wiebe Wieling. Die was dan ook zeer duidelijk in zijn reactie: “Politici die zeggen dat de tocht moet doorgaan, daar heb ik me aan gestoord. Met de huidige coronamaatregelen is het simpelweg onmogelijk.”

In de tweede helft van de week werden dan ook die marathons en een NK op buitenijs verboden, precies drie dagen na de positieve reacties uit Den Haag. “Het kabinet heeft overlegd met het Veiligheidsberaad over het organiseren van een NK. We zijn gezamenlijk tot de conclusie gekomen dat het helaas vanwege de druk op de zorg en politie en handhaving nu niet mogelijk is om coronaproof buiten een wedstrijd te organiseren.”

Zoveel winter en tóch geen wedstrijden op natuurijs – het was diep frustrerend voor de betrokkenen. “Een ongekende teleurstelling”, aldus Remy de Wit van de KNSB. “Dan heb je het iconische natuurijs, waar we met zijn allen op wachten elk jaar weer, kunnen betreden in een wedstrijd. En dan, op twee voor twaalf, gaat het niet door. Dat doet gewoon pijn.”

Vanwege bezuinigingen geen Elfstedentocht

Zo bemoeide de Haagse politiek zich voor de eerste keer sinds 1938 met een marathon op natuurijs, in dit geval door de regering van premier Colijn. In de tweede helft van december 1938 was het koud genoeg om een Elfstedentocht te schaatsen, maar er was nog één probleem: het betalen van baanvegers om de sneeuw te verwijderen om zo ongelukken op het ijs te voorkomen. Het voorstel van de Friese gemeentes op de route om dat te financieren uit de speciale pot voor werkverschaffing werd echter volkomen onverwacht geblokkeerd door het ministerie van Sociale Zaken, dat zei dat er door de crisistijd geen mogelijkheid voor was.

Over deze weigering van Sociale Zaken werden zelfs boze vragen gesteld vanuit de Eerste Kamer, maar die werden pas beantwoord op 9 januari 1939, toen de winter allang weer was verdwenen. De Elfstedentocht van 1938 is daarmee de enige editie die wegens bezuinigingen geen doorgang vond.

Na deze zwabberschaatsweek is duidelijk dat Nederland in de winter van 2021 geen nieuwe schaatshelden kreeg. En als het om ijsmarathons gaat, weten we nu ook dat de regering van Colijn een stuk consequenter was dan die van Rutte.

Foto: Flickr (CC) Marco Raaphorst