Op die Amerikaanse veiling later deze week worden ruim 600 items verkocht, waaronder shirts van LeBron James, Michael Jordan, Barack Obama en Collin Kaepernick. Het zal ongetwijfeld veel aandacht trekken, zoals in 2017 toen de gouden olympische medailles van Jesse Owens werden geveild. De hele wereld had het erover, maar helaas was er niemand die zich afvroeg of dit allemaal wel klopte.

Uit eerder onderzoek van Sportgeschiedenis.nl bleek namelijk dat het helemaal niet zo zeker was dat de originele medailles van Owens werden verkocht. Het Amerikaanse Olympische Comité had na de Spelen van 1936 die medailles geleend van Owens, maar was ze daarna kwijtgeraakt! Pas in 1960 – na 32 jaar! - kreeg Owens hiervoor enkele replica’s in de plaats, zodat de grote vraag is welke medailles er toen eigenlijk werden geveild. Waren die originele medailles weer opgedoken of werden die replica’s verkocht?

Olympische medaille Anna Polak

Een ander berucht voorbeeld was in 2012 bij een Nederlandse muntenhandelaar, die opeens de gouden olympische medaille van de Nederlandse turnster Anna Polak aanbood, gewonnen in 1928 tijdens de Spelen van Amsterdam. Het probleem hierbij was dat de Joodse Polak werd vermoord in de Tweede Wereldoorlog, en met haar het complete gezin. Hoe is die medaille daarom bij het veilinghuis gekomen als de oorspronkelijke eigenaar in 1943 is vergast in Sobibor? Wie heeft die trofee daarna in handen gekregen en onder welke omstandigheden?

“Ik snap dat u dat graag wilt weten”, antwoordde de woordvoerder acht jaar geleden desgevraagd, “maar we geven geen informatie over kopers en verkopers zonder hun toestemming. We hebben een verzoek ingediend bij de nieuwe eigenaar of hij hierover naar buiten wil treden. Tot dat moment kan ik u alleen de garantie geven dat er geen vreemde dingen zijn gebeurd met de medaille.” Het is inmiddels 2020 en nog steeds is onbekend waar die medaille vandaan kwam. We moeten de veilingmeester maar op zijn ogen geloven dat er geen roofmoord aan vooraf is gegaan.

De skiff van Jan Wienese

Niet alleen bij overleden sporters is het belangrijk om te weten waar het materiaal vandaan komt, bleek in 2005 op een veiling van NOC*NSF van persoonlijk materiaal van belangrijke Nederlandse sporters. Zo werd de skiff Solitair van roeier Jan Wienese aangeboden, waarmee hij in 1968 olympisch goud had gewonnen, nog steeds als enige Nederlander ooit. Dit sporthistorische erfgoed kwam uit het voormalige sportmuseum Olympion in Lelystad.

Wienese was volkomen verrast door deze veiling, want daarvan was hij nooit op de hoogte gesteld. Ook de meeste andere olympiërs zagen hun attributen opeens te koop staan, waarvoor ze nooit toestemming hadden gegeven. Het was een vreselijke blunder van NOC*NSF.

En daar bleef het niet bij, want de Solitair was helemaal niet de boot waarin Wienese goud had gewonnen! Volgens roeijournalist Sybrand Treffers was dat gebeurd in Solitair II, die toen al jarenlang lag weg te rotten bij Roei- en Zeilvereniging De Amstel in Amsterdam, de thuisbasis van Wienese. De kampioen van 1968 erkende dat inderdaad nadat hij hierop werd gewezen. Na al dat gedoe legde NOC*NSF de veiling snel weer stil, maar toen waren er al enkele objecten van eigenaar verwisseld – soms tot verdriet van de sporters. De enige winnaar was De Amstel, die ineens eigenaar bleek van een gouden olympische skiff. Die werd later gerestaureerd en is nu een pronkstuk.

Wie ondanks alles toch nog een opvallend Sinterklaascadeautje wil kopen, moet op 4 december hier inloggen om mee te bieden. Een Amerikaanse ijshockeystick van de olympische finale van 1980 voor minimaal $2250 of een bokshandschoen met de handtekeningen van Muhammad Ali én Pelé vanaf 5000 dollar - geen geld toch?

Fotobijschrift: Jan Wienesse in zijn skiff. Foto: Anefo / Nationaal Archief