Iedereen moet zelf weten wie de beste voetballer aller tijden is. In dit zeer kleine rijtje kanshebbers is Pelé in ieder geval de enige die drie keer de wereldtitel won, in 1958 voor het eerst als zeventienjarige jongen.

Klaas Schipper

Een jaar later was Pelé in het Oosterpark Stadion in Groningen om daar met Santos FC de Brasil een wedstrijd te spelen. Het was de afscheidswedstrijd van de Groningse scheidsrechter Klaas Schipper, die zo een prachtig eerbetoon kreeg met deze Braziliaanse wondervoetballers, geassisteerd door Leo Horn en Dries van Leeuwen. En dat in een tijd dat de televisie nog geen enkele rol speelde in het dagelijks leven en internationale voetballers in ons land vooral via de krant bekend waren. Om wat sportieve weerstand te organiseren werd Feyenoord gevraagd als tegenstander.

"Groningen krijgt een belangrijke voetbalprimeur voor heel Nederland" luidde de aankondiging over de komst van Pelé, als onderdeel van een internationale reis van Santos, prachtig omschreven als koffiepropaganda. De voetballers kwamen namelijk niet alleen naar Europa voor hun sportieve hoogstandjes, maar ook om hun land te presenteren als handelsnatie – en groothandelaar in koffie. Daarom deelden ze geschenkzakjes koffie uit aan publiek en pers, in de hoop op nieuwe handelsbetrekkingen. Pelé kreeg voor de reis vrijstelling van militaire dienstplicht. Er werd een speciaal regeringstoestel ingezet, inclusief een propagandaploeg, die dagelijks twee keer filmbeelden naar het thuisfront stuurde – in die tijd een indrukwekkende logistieke operatie. Er werden ook nog zo’n 180 supporters in een chartervliegtuig meegestuurd om op de juiste momenten te juichen.

Straatschoffies

In Groningen sloeg dit charmeoffensief aan, vooral bij de jongste inwoners, zo blijkt uit een oudelullenverhaal in het Nieuwsblad van het Noorden: "Nu ja, ik was ook nieuwsgierig naar die voetballers, van wie zulk een grote roep uitgaat en ben dus eveneens gistermiddag naar het Oosterpark gegaan om daar die jongelui eens aan de arbeid te zien. Goed, ik ben niet zo uitbundig geweest als al die meisjes en jongens, die Edson Arantes do Nascimento — onder welke welluidende naam Pele bij de Braziliaanse burgerlijke stand staat ingeschreven — in de verdrukking brachten om toch maar een handtekening te krijgen, maar geamuseerd heb ik me toch ook wel."

Er werd een legendarische foto geschoten van de Brazilianen in een typische jaren-vijftig omgeving met kanten gordijnen en een lullig tafelkleedje. Aan de andere kant van het raam staan zes grijnzende straatschoffies, die de tijd van hun leven hadden. Toch maakten de Brazilianen niet alleen maar vrienden, ondanks de wervelende voetbalshow waarmee ze Feyenoord met 3-0 van de mat veegden. Zo baalden de toeschouwers vreselijk dat Santos in de tweede helft maar liefst vijf spelers wisselden. "Vijf minuten voor het einde wilde ook Pele de kleedkamer opzoeken", aldus de Telegraaf, "maar de Rotterdamse aanvoerder Kerkum was het met die zesde vervanging niet helemaal eens en greep de in het veld stormende reserve om het middel. Klaas Schipper kwam erbij en ondanks de protesten van Santos-zijde moest Pele opnieuw zijn plaats innemen en kon de reserve het trainingspak weer aantrekken.

Pelé naar Rotterdam?

Het publiek werd echt woedend, toen Pauke Meijers in de laatste seconde van het duel door de Brazilianen keihard werd neergehaald. "Schipper verrichtte na dit gebeuren zijn laatste wijze daad als scheidsrechter, door onmiddellijk het eindsignaal te blazen. Het was het wat ontnuchterende slot van een voetbalshow."

De koffiepropagandisten deelden daarna handtekeningen uit aan nog meer straatschoffies en vervolgden daarop hun internationale tour. Zeven jaar later werden Feyenoord en Pelé opnieuw met elkaar in verband gebracht, omdat de speler zou overwegen om in Rotterdam zijn loopbaan voort te zetten. Dat was een volkomen krankzinnige gedachte, want Brazilië stond inmiddels onder de bloedige knot van een energieke dictator, die zijn speeltje nooit naar het buitenland zou laten vertrekken.

Foto: Wim van Rossem / Anefo, Nationaal Archief