Janus Ooms uit Amsterdam is zonder twijfel de belangrijkste Nederlandse roeier van de negentiende eeuw. Ruim 130 jaar geleden won hij kampioenschap na kampioenschap en had daarvoor de nodige huldigingen ondergaan.

Michiel de Ruyter

In juli 1892 schreef Ooms zich in voor de Diamond Sculls, een wedstrijd in de skiff die onderdeel uitmaakt van de meerdaagse Henley Regatta. Dit uiterste prestigieuze roeitoernooi op de Theems bestaat al sinds 1839 en werd lange tijd beschouwd als het officieuze wereldkampioenschap.

Aanvankelijk trokken de Engelsen hun lip wat op toen ze de inschrijving van Ooms zagen, want in hun beleving kwam de Nederlandse cultuur niet verder dan het eten van kaas, het drinken van jenever en het roken van pijpjes. De sport hoorde daar niet bij. Die mening diende alleen gronding te worden herzien nadat Ooms de Diamond Sculls won als beste skiffeur. Voor de eerste keer verliet deze trofee Groot-Brittannië.

Deze overwinning sloeg in Engeland daarom in als een bom en werd door de sportpers aldaar moeiteloos vergeleken met een verloren zeeslag in één van de vele oorlogen met Nederland enkele eeuwen eerder. ‘Sedert De Ruyter de Theems opzeilde, hebben wij een dergelijke nederlaag niet meegemaakt,’ aldus de Daily Telegraph.

Een sportieve prestatie werd zo vergeleken met vaderlandse oorlogen, alsof een kampioenschap hetzelfde is als een zeeslag met Michiel de Ruyter. Dit was niet alleen maar sport, maar een prestatie die de nationale identiteit oppoetste tot ver buiten de eigen landsgrenzen.

Warm onthaal

Toen Ooms na zijn overwinning in Amsterdam aankwam, wachtte hem daarom een ongekend onthaal. Zelfs meer dan dertig jaar later, in 1924 in de necrologie over Ooms, was die bijzondere dag niet vergeten.

"Toen Ooms in de wachtkamer van het Amsterdamsche Station ontvangen werd, waren daar onder tallooze aanwezigen ook de burgemeester en de Commissaris der Koningin aanwezig om aan de hulde deel te nemen. De tocht van het Station naar den Amsteldijk werd een groote zegetocht, de bewoners der straten, die den stoet volgden, hadden de vlaggen uitgestoken en de hulde werd besloten door een vuurwerk. Het was een grootsche hulde-betooging, zooals de sport in ons land er weinig gekend heeft."

Zo was Ooms de eerste sporter van ons land met een ontvangst als een nationale held.

Gouden dasspeld

De Amsterdamse roeiverenigingen eerden Ooms tijdens die ontvangst met een gouden dasspeld in de vorm van een roeiriem, de zogenaamde Gouden Riem. Het was het begin van één van de oudste sporttradities van ons land, die van skiffeur op skiffeur wordt doorgegeven. In 1921 won Frits Eyken de Diamond Sculls, waarna Ooms hem die Gouden Riem overhandigde. Weer acht jaar later kreeg Bertus Gunther deze uit handen van Eyken als derde Nederlandse winnaar van de Diamond Sculls. Olympisch kampioen Jan Wienese ontving in 1968 de riem en vervolgens mocht in 1989 wereldkampioen Frans Göbel de ereprijs in ontvangst nemen. Sinds 2006 is wereldkampioene Marit van Eupen tijdelijk eigenaar van de Gouden Riem, als eerste vrouw.

De Gouden Riem kan niet worden gewonnen, want de drager zelf bepaalt of er in Nederland een skiffeur is, die deze trofee verdient vanwege zeer bijzondere prestaties. Karolien Florijn maakt inmiddels de meeste aanspraak na haar wereldtitel van vorig jaar in de skiff, al helemaal als ze die prestatie dit jaar herhaalt. Als ze volgend jaar dan ook nog eens goud wint bij de Olympische Spelen, is het helemaal duidelijk.

In dat geval krijgt Florijn zowel een heldenontvangst als de Gouden Riem – twee tradities die allebei meer dan 130 jaar geleden zijn begonnen bij Janus Ooms.

Foto: Wikimedia (CC)