"Soms heb ik last van stemmen in mijn hoofd die me lastigvallen. Ik mijd de wereld van de gezonde mensen, want ik ben bang dat ze me zullen afwijzen of dat ik niet kan aanhaken. Mijn wereld speelt zich af binnen de GGZ. Om naar een sportvereniging en sportschool te gaan vind ik moeilijk, omdat ik helemaal geen zelfvertrouwen heb. Ik voel me daar ook niet sterk genoeg voor. Als ik daar hulp bij zou kunnen krijgen zou ik dat fijn vinden."

Deze woorden werden uitgesproken door een van de respondenten die deelnam aan het afstudeeronderzoek ‘sporten en bewegen voor mensen met een psychische aandoening’. Het is een van de vele aangrijpende verhalen die mensen met psychische problemen te vertellen hebben. Deze woorden raken je in je ziel, dringen je gedachten binnen en blijven daar zitten.

In de provincie Noord-Brabant hebben naar schatting 41.000 Brabanders een psychische aandoening. Wanneer je een psychische aandoening hebt, ervaar je langdurig mentale problemen waardoor je tegen belemmeringen in meerdere levensdomeinen aanloopt, zoals in je school-, werk- én thuissituatie. Voorbeelden van psychische aandoeningen zijn ADHD, autisme, bipolair, borderline, PTSS, depressie, etc. De problematiek is weliswaar bij de een complexer dan de ander, maar de urgentie en actualiteit van het onderwerp maken duidelijk dat we in actie moeten komen.

Aandacht voor psychische aandoeningen

Aan Uniek Sporten Brabant om hier het voortouw in te nemen. Uniek Sporten is een landelijke campagne die BrabantSport en Sport Service Noord-Brabant in de provincie Noord-Brabant uitvoeren. Uniek Sporten Brabant helpt en inspireert Brabanders met elk soort aandoening, beperking of chronische ziekte om te gaan sporten of bewegen. In tientallen gemeenten zijn beweegcoaches actief die namens Uniek Sporten Brabant klaarstaan voor de doelgroep om hen naar passend sportaanbod te begeleiden. Wie liever zelf op zoek gaat naar een passende sport kan de sportzoeker gebruiken op de website.

Uniek Sporten Brabant wil er zijn voor alle mensen met elk soort beperking, aandoening of chronische ziekte. Maar de focus heeft tot dusverre vooral gelegen op mensen met een direct zichtbare beperking. In de communicatie-uitingen zijn normaal gesproken voornamelijk mensen te zien die in een rolstoel zitten, protheses dragen of die een zichtbare verstandelijke beperking hebben, zoals het syndroom van down. Maatschappelijke aandacht voor psychische gezondheid, weinig naamsbekendheid onder de doelgroep en het onderzoek van SSNB naar prikkelarm sportaanbod waren de triggers voor Uniek Sporten Brabant om een onderzoek op te starten. Het onderzoek werd gebouwd op de volgende hoofdvraag:

Met welke passende communicatiestrategie -middelen en -boodschap kan Uniek Sporten Brabant ervoor zorgen dat Brabanders met een psychische aandoening worden bereikt, geïnformeerd en gemotiveerd om zich via een van de zeven sportloketten aan te sluiten bij een sportvereniging of beweegclub?

Drempels en voordelen

Om te beginnen zijn alle zeven regio-coördinatoren van Uniek Sporten Brabant bevraagd over het huidige sportaanbod in onze provincie voor mensen met een psychische aandoening. Want hoe wil je de doelgroep aanzetten tot sport en bewegen als je geen aanbod voor hen hebt? Uit de antwoorden bleek dat er vrijwel geen aangepast aanbod voor de doelgroep is, behalve voor mensen met autisme of ADHD.

Daarnaast hebben de regio-coördinatoren in deze diepte-interviews hun huidige contacten met zorgprofessionals in de GGZ gedeeld en gingen zij in op de drempels en voordelen van sporten en bewegen voor deze doelgroep. Voor de meeste regio’s bleek het contact met de GGZ nog minimaal te zijn en als er lijntjes liepen waren die vooral met gesloten instellingen.

Vervolgens is aan negen onafhankelijk zorgprofessionals gevraagd naar het huidige sportaanbod binnen de GGZ, het behoeftepatroon van de doelgroep met betrekking tot sporten en bewegen, de communicatiebehoeften van zowel zorgprofessional als cliënt en de belemmeringen om te gaan sporten voor de doelgroep. Tot slot zijn Brabantse sportclubs en -verenigingen die sport aanbieden voor mensen met een psychische aandoening gevraagd naar hun ervaringsfeiten, do’s en dont’s, best practices en manier van communiceren met betrekking tot de doelgroep.

Conclusie

Het onderzoek heeft vervolgens geleid tot onderstaande conclusie:

Brabanders met een psychische aandoening kunnen het best worden bereikt, geïnformeerd en gemotiveerd om zich via een van de zeven sportloketten aan te sluiten bij een sportvereniging of beweegclub door allereerst op een persoonlijke manier contact met hen te leggen of door de contacten met hun behandelaars verder te intensiveren. Waar voor de zorgprofessionals de website het meest aansprekende communicatiemiddel is om in contact te komen met Uniek Sporten Brabant is een flyer voor cliënten de meest effectieve manier. Als aanvulling op de flyer werkt net als bij de zorgprofessionals een persoonlijke benadering het beste.

Het soort cliënten met een psychische aandoening dat moet worden bereikt krijgt ambulante* of anderhalvelijnszorg** of is klinisch opgenomen, maar zit aan het eind van het behandeltraject. In deze categorieën bevinden zich namelijk de minder complexe gevallen, terwijl de cliënten die langdurig zijn opgenomen in een GGZ-instelling kampen met forse problematiek en ook aanzienlijk lastiger te bereiken zijn. Bovendien is er vaak al sportaanbod vanuit de instelling. Daardoor zijn zij geen geschikte doelgroep voor Uniek Sporten Brabant.

Tot slot moeten de communicatiemiddelen voor de cliënten inhoudelijk het volgende bevatten: eerst de functionele voordelen van sporten en bewegen, dan informatie over het sport- en beweegaanbod in de regio en daarna succesverhalen van gelijkgestemden. Dit alles vormgegeven met beeldmateriaal en vocabulaire waar de doelgroep zich mee kan identificeren. Woorden als aandoening of beperking en beelden van mensen met een direct zichtbare beperking spreken de doelgroep namelijk niet aan of werkt voor hen zelfs afschrikwekkend.

Beweegcarrousel

Voor de doelgroep blijft echter de drempel om contact op te nemen met een beweegcoach en/of om te gaan sporten hoog. Omdat mensen met een psychische aandoening vaak niet bekend zijn met het sportaanbod in de provincie, zij angstig zijn voor het onbekende en het lastig vinden om een beweegcoach te contacteren, is er een drempelverlagend concept bedacht om de doelgroep in een eerder stadium in beweging te brengen. We presenteren de beweegcarrousel, een traject van 5 maanden verdeeld over zeven regio’s in de provincie met wekelijks één beweegsessie verzorgd door één sportaanbieder. Zo maakt de doelgroep kennis met het aanbod in de regio, hoeven ze niet eerst contact op te nemen met een beweegcoach en kunnen zij meteen op inschrijving wekelijks een sport uitproberen. Vervolgens staan de aanbieder en beweegcoach klaar om indien gewenst de deelname om te zetten naar een vast lidmaatschap.

En hoe nu verder? Op dit moment loopt een belactie in de regio West-Brabant gericht op psychologiepraktijken om Uniek Sporten Brabant verder onder de aandacht te brengen met daarbij de vraag of er interesse is in een digitale flyer. Deze flyer is speciaal aangepast op de doelgroep waarbij de adviezen uit het onderzoek zijn gebruikt. Daarmee is de eerste stap gezet om Brabanders met een psychische aandoening meer in beweging te krijgen.

* Een ambulante cliënt is alleen bij de arts of specialist voor korte tijd en hoeft niet in de instelling te verblijven. De zorgvrager kan met andere woorden zelfstandig leven en heeft alleen bepaalde, vaak lichte vorm van zorg nodig.

** Betreft mensen met relatief lichte problematiek die vaak toch (tijdelijk) veel klachten ervaren, zoals een seizoensgebonden depressie. Zij krijgen intensieve zorg, maar hoeven niet opgenomen te worden.