Een heuse transfersaga in het wielrennen: het Belgische toptalent Cian Uijtdebroeks maakt per 1 januari 2024 de overstap van Team BORA-hansgrohe naar Team Visma | Lease a Bike (voorheen Team Jumbo-Visma). Het blijkt een gevoelige overstap. Direct na de aankondiging stelt Team BORA dat er geen sprake is van een transfer en claimt dat de renner nog minimaal een jaar vast zit aan zijn contract. Hoewel transfers in andere sporten zoals voetbal schering en inslag zijn, komt dit in de wielrennerij aanzienlijk minder voor. Daarom neemt Martin Bax in deze bijdrage het transfersysteem in het internationale wielrennen onder de loep.
Uijtdebroeks tekent in 2020 een contract bij BORA dat hem tot eind 2024 aan de Duitse ploeg bindt. De talentvolle wielrenner staat al snel in de belangstelling van andere ploegen, waaronder Team Visma. Om te voorkomen dat de concurrentie hen voor was besloot Team Visma direct toe te slaan en Uijtdebroeks nu al vast te leggen. Direct nadat Team Visma de transfer bekend maakte, stelde BORA dat zijn contract nog gewoon doorliep tot eind 2024 en de overstap daarmee onrechtmatig is. Uijtdebroeks liet daarentegen via zijn management weten dat hij zijn contract bij BORA per 1 december 2023 heeft opgezegd. Later werd bekend dat Uijtdebroeks bij zijn oude ploeg zou zijn gepest en hij daarom wilde vertrekken. De internationale wielerbond, de UCI, doet inmiddels onderzoek naar de zaak. Het feit dat Uijtdebroeks, een uiterst talentvolle en daarmee waardevolle renner, zomaar zijn lopende contract met BORA kan opzeggen doet de nodige vragen rijzen. In het voetbal is dit bijvoorbeeld niet zonder meer mogelijk en is een kopende ploeg in een dergelijk geval gehouden om een transfersom te betalen.
Het wielrennen kent geen traditie van renners die gedurende de looptijd van hun contract overstappen naar een andere ploeg. Transfersommen komen dan ook maar zelden voor. In de reglementen van de UCI, de internationale wielerbond, gaat men dan ook in de regel uit van deze situatie. Daarin staat dat een wielrenner vrij is om voor een andere ploeg te rijden, zodra zijn contract bij zijn oude ploeg is afgelopen. Een nieuw contract sluiten mag alleen binnen bepaalde transferperiodes.
Als een wielerploeg een renner wil overnemen voordat zijn contract eindigt, dan moet de ploeg eerst de Professional Cycling Council (PCC), een commissie van de UCI, en het huidige team van de renner informeren over dit voornemen. Pas daarna mag de wielerploeg de renner in kwestie benaderen. Om de overgang te voltooien moet er een driepartijenakkoord worden gesloten tussen de wielrenner, de oude ploeg en de nieuwe ploeg. Daarnaast moet er toestemming zijn van de PCC. Een overstap is dus niet mogelijk voordat de PCC en de oude ploeg hebben ingestemd.
Team Visma maakte het transfernieuws van Cian Uijtdebroeks bekend met deze post op Instagram:
Gezien alle ophef zal er geen sprake zijn van een driepartijenakkoord bij de transfer van Uijtdebroeks. De renner heeft volgens de berichten zelf zijn contract opgezegd. Op welke grond hij dat gedaan heeft is niet helemaal duidelijk. Volgens mediaberichten zou hij gebruik hebben gemaakt van een mogelijkheid in een Belgische wet uit 1978 over de arbeidsovereenkomsten van topsporters. Op grond van die wet kunnen beroepssporters hun contract verbreken mits zij een vergoeding aan hun team overmaken. Die vergoeding bedraagt het de resterende contractwaarde: het salaris dat de wielrenner nog zou krijgen als hij het contract had uitgediend. Dit zou neerkomen op een afkoopsom van ongeveer € 100.000,- euro. Het is echter de vraag of Uijtdebroeks zich hierop kan beroepen. Het kan namelijk zo maar dat het Belgische recht niet van toepassing is op een contract met een Duitse werkgever gereguleerd door een Zwitserse sportbond. Naar alle waarschijnlijkheid staat hierover in het contract een bepaling opgenomen.
Gelet op de verhalen over de pesterijen waar Uijtdebroeks slachtoffer van zou zijn, is het ook mogelijk dat hij die omstandigheid als reden voor de opzegging gebruikt heeft. In het contract van een wielrenner worden namelijk standaard een paar opzeggingsgronden zoals het vervallen van de licentie van het team opgenomen. Een van die gronden is het ernstig wangedrag van de werkgever. In dat geval is er geen vergoeding verschuldigd en kan Uijtdebroeks dus gratis overstappen naar Team Visma.
Een aantal stemmen binnen het wielrennen, waaronder Quick-Step-ploegbaas Patrick Lefevere, hebben in de discussie over de transfer voor Uijtdebroeks gepleit voor een transfersysteem dat vergelijkbaar is met het voetbal. Binnen het voetbal is het verboden voor spelers om hun contract zonder geldige reden te verbreken, zoals dat met de Belgische wetsbepaling wel kan. De FIFA heeft deze bepaling buitenspel gezet door spelers te schorsen als zij zonder geldige reden opzeggen. Daarnaast kunnen de speler en de kopende club boetes worden opgelegd als een speler zijn arbeidsovereenkomst zonder geldige reden verbreekt. Dit heeft als gevolg dat voetbalclubs altijd overeenstemming moeten bereiken om een speler tijdens de looptijd van het contract over te nemen. Die overeenstemming bestaat er dan uit dat de kopende club een transfervergoeding betaalt aan de verkopende club. Clubs zien zo de investeringen die zij in spelers stoppen terugkomen in de vorm van transfersommen, wat voor veel clubs een belangrijke inkomstenbron is. Deze investeringen komen ook terug via de solidariteitsbijdrage en de opleidingsvergoeding, die kopende clubs betalen aan de clubs die de speler hebben opgeleid. De solidariteitsbijdrage is een vast percentage van de transfersom en moet iedere keer als de speler tegen betaling van een transfersom overstapt naar een andere club betaald worden. De solidariteitsbijdrage kan flink oplopen als de transfersom in de miljoenen loopt.
Het wielrennen kent wel een opleidingsvergoeding van 2000 euro per opleidingsjaar, maar er is bijna nooit sprake van een afkoopsom en er bestaat geen solidariteitsbijdrage. Wielerploegen verdienen zo geen cent van de kosten die zij gemaakt hebben voor de opleiding van een talentvolle renner zoals Uijtdebroeks. Een systeem waarin het opzeggen van een contract van een renner zonder geldige reden verboden wordt en de renner bij overtreding daarvan geschorst wordt, zorgt dat er in het wielrennen meer met afkoopsommen gewerkt zal worden. Als er vervolgens een solidariteitsbijdrage aan die transfersom gekoppeld wordt, dan worden de opleidende ploegen met mooie bedragen beloond voor hun opleiding en is er een sterkere prikkel om jonge wielrenners op te leiden.
Uijtdebroeks traint inmiddels mee met Team Visma, maar voorlopig nog wel gehuld in volledige zwarte wielerkleding. In de tussentijd is het juridische wiel van beide betrokken ploegen en de UCI gaan draaien. Als de UCI een indicatie heeft dat er iets niet klopt met de transfer, dan zal Uijtdebroeks voorlopig niet worden ingeschreven als renner van Team Visma. De zaak zal vervolgens worden voorgelegd aan de Disciplinary Commission, het tuchtorgaan van de UCI. Zij kunnen straffen uitdelen aan de betrokken meerdere partijen, zoals een boete of een schorsing. Als alternatief kunnen Team Visma en BORA tot een schikking komen, waarbij Team Visma het geschil kan afkopen. Team BORA kan ook zowel Team Visma als Uijtdebroeks voor de rechter dagen en een schadevergoeding vorderen voor de gestelde onrechtmatige overstap. Uit een dergelijke procedure zal dan waarop Uijtdebroeks de opzegging baseert. De wens van Uijtdebroeks zelf is in ieder geval duidelijk. Hij wil niet terug naar BORA. Of BORA nog wel geld krijgt voor de renner blijft nog even ongewis, maar naar alle waarschijnlijkheid zien we Uijtdebroeks komend jaar gewoon in de teamkleuren van Team Visma schitteren.
Fotobijschrift: Cian Uijtdebroeks in de proloog van de Ronden van Romandië 2023. Foto: Flickr (CC) / Georges Ménager.
Martin Bax is juridisch adviseur bij Vissers Legal en specialiseert zich in onder meer het sportrecht.
Vissers Legal is in Nederland hét kantoor op het gebied van het Sport- en Ondernemingsrecht. Ze werken dagelijks met veel liefde voor atleten, sportbedrijven, verenigingen en overheidsinstanties, met één gezamenlijke passie: sport.
