Waarom heb je dit boek van je sportboekenplank gehaald?

Voor de introductie van deze nieuwe rubriek had ik De Renner van Tim Krabbé kunnen kiezen, maar dat lag misschien wat voor de hand. Het leek mij ook interessant eens dieper na te denken over sport. Als het aan Joop Alberda ligt mogen we dat ook vaker doen. In een interview met de Volkskrant zei hij dat in zijn werk als coach en bestuurder filosofische inzichten altijd een belangrijk onderdeel zijn geweest. Joop Alberda: "Als ik een nieuwe stroming van sportleraren mag opleiden zou filosofie het belangrijkste vak zijn. Daarin leer je beseffen dat mensen verschillend zijn." Behalve dat filosofie kan helpen bij het omgaan met mensen kan het ook helpen bij het begrijpen waar je mee bezig bent. In de dagelijkse praktijk van een sportbestuurder, sportbeleidsmaker, trainer /coach of gymleraar is sport een logisch gegeven. Maar door na te denken over wat sport en bewegen kan betekenen kun je daar nog meer uithalen. Dat is precies wat filosoof Aldo Houterman met zijn boek Wij zijn ons Lichaam beoogt.

Waar gaat het boek over?

In Wij zijn ons Lichaam onderzoekt Aldo Houterman de betekenis van het lichaam en dan vooral het bewegende lichaam. Hij constateert dat overal in de maatschappij en de wetenschap meer aandacht is voor het lichaam en dat beweging wordt gestimuleerd. "Toch valt het te betwijfelen of het lichaam nou werkelijk zo serieus wordt genomen", schrijft hij. Houterman verwijst daarbij naar de bestseller Wij zijn ons brein van hersenwetenschapper Dick Swaab, die stelt dat de mens niet meer is dan zijn brein. Wij zijn ons lichaam is de filosofische reactie van Houterman op die stelling. Hij neemt je stap voor stap mee in zijn zoektocht waarin hij laat zien dat het lichaam een veel grotere functie mag worden toegedicht dan uitvoerder van wat vanuit het brein als ‘commondocentrum’ wordt opgedragen. Hij gebruikt daarbij mooie zinnen als: "Bewegen is geen gevolg van het nadenken van de sporter, maar in de beweging denkt de sporter na."

Pittige kost zeker?

Dat valt zeker mee. De schrijver wisselt zijn observaties van topsporters als Tom Dumoulin, Tim Krul, Johan Cruyff af met zijn eigen ervaringen als recreatief wielrenner. Daarbij verwijst hij behalve naar andere filosofen ook naar literatuur en kunst. Zo is Henry Skrimshander, het hoofdpersonage uit de roman De kunst van het veldspel van Chad Harbach (over goede sportverhalen gesproken!) voor Houterman een dankbaar figuur om te laten zien dat het brein niet altijd de controle kan houden over de beweging van het lichaam. Met hetzelfde gemak stapt hij daarna over naar Moby Dick van Melville en de stormende schilderijen van William Turner in zijn zoektocht naar de complexiteit van beweging. Uiteindelijk associeert Houterman, met behulp van de door hem veel geciteerde Franse filosoof Michel Serre, beweging met muziek. "Sport intensiveert de muziek die ons leven omvat, herinnert ons eraan en maakt de componist in ons wakker."

Wat kunnen we hieruit leren?

Houterman laat in zijn rijke boek zien dat de mens veel meer is dan het brein. Hij stelt dat bewegen ons lichter maakt. "Met een bonkend hart, happend naar adem en in volle beweging gaan we voorbij aan het controlerende bewustzijn door het brein. (…) Het lichte lichaam is jong, speels, en is nog steeds beschikbaar als je grijs bent en al een beetje krom loopt. Het lichaam is buigzaam. De plasticiteit van het brein is in werkelijkheid de plasticiteit van het hele lichaam."

De schrijver constateert dat de mens niet zozeer gemaakt is om te denken, maar dat juist de beweging de natuurlijke basis is voor de mens. "Ons lichaam is geen passieve ontvanger van stimuli, stilgelegd door een onderzoeker, maar het oefent, traint, imiteert en gaat op zoek naar beweging. Het verheugt zich erop om te kunnen springen, dansen en rennen. We herinneren ons dat we bestaan wanneer we buiten adem zijn."

En die gedachte is voor iedereen die met sportstimulering bezig is een goede om in het achterhoofd te houden. Kort door de bocht betekent het dat inactieven alleen even gewezen moeten worden op de basis van het menselijk gedrag: lichamelijke beweging. Maak daar maar een campagne van: 'Ik beweeg dus ik ben'.