De afgelopen week stond de media bol van berichten over de maatregelen uit het hoofdlijnenakkoord. Deze maatregelen betekenen een kaalslag voor de Nederlandse sport, zo werd gesteld. Het ging vooral over hoe de Nederlandse olympische medaillespiegel zou lijden onder de maatregelen, aangezien er geen sprake lijkt van de gevraagde verhoging voor topsport. Maar ook breedtesport, clubs en hun leden zullen de verlaging in subsidies moeten incasseren. Wat is er overgebleven van alle mooie woorden over sport? Roxanna van Erp ziet in dit ‘crisismoment’ ook een kans voor een grote verandering in de sport.
De meest opvallende maatregel uit het akkoord voor de sport is de verhoging van de kansspelbelasting met 7,3 procent. Hierdoor zal de jaarlijkse afdracht uit loterijgelden aan de georganiseerde sport naar verwachting met 12,5 miljoen euro dalen, van ruim 52 miljoen in 2024 naar 39,5 miljoen euro in 2025. Dit is een serieuze hap uit het sportbudget en zal niet zonder gevolgen zijn.
Maar laten we eerlijk zijn: de wereld staat in brand. Oorlogen, humanitaire rampen en klimaatverandering vormen grote uitdagingen. Op kleinere schaal zien we een jonge generatie met ongekend hoge cijfers voor mentale problemen, snelle ontwikkelingen op het gebied van digitale technologie, beweegarmoede en een toename van mensen die in armoede leven. Waar gaan we naartoe? Wat is het perspectief? Hoe beweeg je je in zo’n veranderende wereld, als individu en als (sub)systeem?
Terug naar de verhoging van de kansspelbelasting. In het licht van alle uitdagingen die we moeten trotseren, rijst de vraag: hoe wenselijk is die samenwerking met de kansspelbranche eigenlijk? Is dit niet een mooie kans om uit de greep van de kansspelbranche te komen en toe te werken naar een financieel gezonde, duurzame en integere wijze van financiering? Gelukkig was daar André de Jeu, directeur van de Vereniging Sport en Gemeenten, die deze gedachte steunde op NPO Radio 1: “Als je het al een crisis noemt (red. de maatregelen in het hoofdlijnenakkoord), moet je deze gebruiken om tot een toekomstbestendige financiering van de sport te komen en niet afhankelijk te blijven van de rijksoverheid, kansspelbelasting en de verkoop in de sportkantine.” De Nederlandse Sportraad had hier jaren eerder al adviesrapporten over aangeboden aan de minister, over de organisatie en financiering van de sport, specifiek voor de topsport.
Het tv-programma ‘Makkelijk Scoren’ presenteerde op hilarische wijze dat we geen sport kunnen kijken zonder blootgesteld te worden aan gokreclames. Sport en gokken zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Voor gokbedrijven lijkt dit makkelijk scoren. Gelukkig verandert per 1 juli 2025 de wet, waardoor sportsponsoring voor online gokbedrijven niet langer is toegestaan. Dit is een stap vooruit voor alle gokverslaafden die elke keer de verleiding van gokreclames moeten weerstaan.
Dan rest ons nog de loterijgelden. De kansspelbranche investeert jaarlijks, verplicht door de wet, vele miljoenen in de sport en houdt deze daarmee overeind. Feit is dat de corebusiness van een gokbedrijf is, om zoveel mogelijk mensen zoveel mogelijk te laten gokken. Het huis wint altijd! Het positieve aan Nederland is dat we gokken hebben gelegaliseerd.
"Als branche moeten we iets anders nastreven dan samenwerking met bedrijven die verslaving in de hand werken en winst maken over de rug van kwetsbaren"
Waar het mijns inziens hapert, is hoe genormaliseerd de verwevenheid van de gokindustrie met de sport is. Hoe normaal is dit eigenlijk? Of kunnen we hier spreken van 'sportwashing'? Sportieve woorden over maatschappelijke verantwoordelijkheid en 'vuile' daden die verslaving en andere problematiek in de hand werken. Bedrijven die hun imago oppoetsen als grootste (verplichte) supporter van sport in Nederland, terwijl ze tegelijkertijd zoveel mogelijk zichtbaarheid genereren in ruil voor geld. Onder het luid gejuich van de overheid, die op hetzelfde moment allerlei verslavingsprogramma’s financieel ondersteunt om de verslavingsproblematiek in Nederland aan te pakken.
De hele (morele) discussie over de verwevenheid van de kansspelbranche en de sport is niet nieuw. Maar dit moment, zoals elk 'crisismoment', leent zich om kritisch te kijken hoe de sport georganiseerd is en wat wenselijke scenario’s zijn om de sport op een duurzame manier te financieren. Ik geloof in de veerkracht van de sport. Als branche moeten we iets anders nastreven dan samenwerking met bedrijven die verslaving in de hand werken en winst maken over de rug van kwetsbaren. En ja, merken als Coca-Cola en Burger King doen dit ook. Dus ook daarbij zou ik drie keer nadenken voordat ik met ze in zee zou gaan. Ik begrijp dat het grote geld lonkt, maar laten we als sportbranche zelf de verantwoordelijkheid nemen om toe te werken naar een gezondere wereld. Eén waarin we de mens, de omgeving en de volgende generatie centraal stellen. Dat moet onze erfenis zijn! Een wereld in beweging voor en door iedereen! Want van Politiek Den Haag lijken we het voorlopig niet te hoeven verwachten.
Roxanna van Erp is Transitiecoach binnen het Embedded Ethics Team van het Erasmus Center for Sport Integrity & Transition (ESPRIT). Zij geeft daarnaast sinds 2013 Mindfulness Based trainingen en coaching aan (top)sporters, coaches en sportprofessionals.
