Sandra Meeuwsen maakt zelf al haar leven lang deel uit van de sport. Ze was zelf fanatiek sporter en kwam ook professioneel als beleidsprofessional in alle plooien van het sportlandschap. Ze werkte onder andere bij NOC*NSF, en later als zelfstandig adviseur voor sportbonden, gemeenten, ministeries en sportbedrijven. Daarnaast is zij academic advisor en docent wetenschapsfilosofie bij de Executive MBA Sports & Health van Wagner. Met haar kennis en ervaring uit de praktijk aangevuld met haar analytische achtergrond leert ze nieuwe leiders kritisch te kijken. “In de sport zijn allerlei ideaaltypische heilige huisjes die we verbijzonderen, als norm stellen en vervolgens steeds opnieuw herhalen, maar dat drijft de sport juist weg van haar oorspronkelijke, vitale bron. Anders gezegd: het holt de sport uit.”

Maatschappelijke waarde van sport

Een van die heilige huisjes van de laatste jaren is de maatschappelijke betekenis van sport. In haar proefschrift gaat Meeuwsen hier ook op in. Waar in de sportsector de laatste weken weer een luidere roep klinkt om het waarderen van die impact, stelt Meeuwsen juist dat die verbreding van sport naar het sociale domein steeds meer wordt overschat. "Ik heb eind jaren ’90 nog aan de wieg gestaan van het claimen van het maatschappelijk rendement van sport bij het ministerie van VWS. Toen was dat binnen de sport een soort vloeken in de kerk. Het was not done om sport als middel te zien. Dat zou ten koste gaan van de intrinsieke waarde van sport. Nu zitten we in een hele andere fase. Het effect staat voorop. Ik vind dat deze instrumentalisering van de sport te ver is doorgeschoten. We venten sport in alle domein uit. Tegelijkertijd zien we ook dat de sport het met haar excessieve dimensie zwaar heeft. Is dat de ongewenste prijs van deze ontwikkeling?"

In haar proefschrift beargumenteert ze dat met het begrip 'het sacreren van sport', afkomstig uit het werk van de hedendaagse filosoof Giorgio Agamben. "Hij zegt dat dat heel veel domeinen zoals cultuur en politiek dreigen droog te vallen doordat het bestaansrecht gekoppeld wordt aan allerlei externe doelen. Daardoor gaat het belangrijkste verloren. Dat zie je in de sport ook. Ik vind dat we daar soms wat te ver doorschieten met die maatschappelijke exploitatie van sport. Als ‘believer’ vind ik het beschamend als de Eredivisie CV in de coronacrisis als eerste zegt: ‘Het profvoetbal moet gesteund worden en door kunnen want we zijn maatschappelijk zo betekenisvol’. Dat is een omkering en daarmee een drogredenering. Het gaat primair om het in stand houden van deze bedrijfstak en het lijkt of we dit al normaal zijn gaan vinden." Meeuwsen benadrukt dat het al dan niet aanwezige maatschappelijk belang meer verklaard mag worden. “En denk niet dat de sport een soort panacee is voor alle grote maatschappelijke problemen waar we voor staan. Soms biedt sport niet die ultieme oplossing.”

Grensoverschrijdend

Het promotieonderzoek van Meeuwsen werd bovenal een, wat zij zelf noemt, "tocht door de beerput" om het bijzondere spanningsveld in de sport te verklaren. Haar belangrijkste these uit die zoektocht is dat de excessen als dopinggebruik, geweld op het veld en matchfixing niet van buiten komen. "In de sport zit al iets grensoverschrijdends. We hebben het over ‘tot het gaatje gaan’ en ‘de dood of de gladiolen’. Met het tarten van je eigen grenzen wordt dan ook nog eens gezegd dat je daar een beter mens van wordt. Dat zetten we ook in alle sportakkoorden. Ik spiegel dat in mijn proefschrift. De transgressie zit verankerd in de moderne sport. Met dat duale karakter van sport mogen we niet verrast zijn als die geest af en toe uit de fles komt in de vorm van excessen. We moeten ons zelf realiseren dat we het ook zelf hebben gecreëerd. Wij waren allemaal getuigen. De sport is geen onschuldig slachtoffer." Ze geeft daar binnen de sport niemand de schuld van, want veel is ook zo ontstaan en heeft de sport over zichzelf afgeroepen. Deze dynamiek mag wat haar betreft meer onder ogen worden gezien. "Willen we verder dan moeten we eerst het beest in de bek kijken. Dat proces is overigens gaande vind ik. Ik ben dan ook zeer hoopvol."

Aannames loslaten

"Iedereen die echt diep in de sport zit die herkent dat dubbele karakter", vervolgt Meeuwsen. Dat merkt zij ook tijdens haar colleges bij de Executive MBA Sports & Health met deelnemers die vaak ook uit de haarvaten van de sport komen. "Ik stem mijn colleges af op waar iemand aan toe is. Ik vind niet dat ik als docent een soort dominee ben. Je mag ook genieten van sport, dat doe ik ook nog steeds. Iedereen komt op een moment dat dat op spanning komt te staan met de realiteit." Zij zag ook de afgelopen jaren dat steeds meer sportliefhebbers vraagtekens bij hun passie plaatsen, door bijvoorbeeld grootschalige dopingnetwerken die aan het licht kwamen. "In mijn colleges neem ik de deelnemers mee in hoe je dat op verschillende manier kunt objectiveren." Door die spanning op te zoeken kun je in haar ogen meer leren en jezelf - en daarmee dit werkveld – verder ontwikkelen. "Het wordt spannend als je bereid bent bepaalde aannames los te laten. Bijvoorbeeld de aanname dat sport altijd fantastisch is."

Meer weten over de Executive MBA Sports & Health? Ga naar Wagner.nl

Het proefschrift 'Kritiek van de Sportieve Rede' is te downloaden op Sandrameeuwsen.nl