De vraag of de wetenschap een rol kan spelen bij het beter maken van het ijs, houdt Innovatielab Thialf al langer bezig. Dat kwam ook mede door concrete vragen van met name de shorttrackers, vertelt Stoter. "Zij vroegen: kunnen we het ijs van de volgende Spelen niet namaken of: we hebben een belangrijke wedstrijd in Duitsland, kunnen jullie dat ijs namaken? Zo hebben we al allerlei watersamples verzameld en dat geprobeerd na te maken in Thialf." Zo eenvoudig bleek het kopiëren van specifieke ijseigenschappen van andere banen niet. "We hebben al kleine experimenten gedaan, maar alleen de watersamenstelling aanpassen bleek niet voldoende om het ijs na te bootsen. Er spelen meer factoren een rol en om daar grip op te krijgen hebben we meer kennis nodig."

Waterexperts

In de zoektocht naar meer kennis over water kwam Stoter dit keer buiten het netwerk van universiteiten dat al aan het Innovatielab Thialf is verbonden uit. In Leeuwarden werd in Wetsus een interessante nieuwe partner gevonden. Wetsus is het Europese Centre of Excellence op gebied van watertechnologie, een vooraanstaand kennisinstituut dat ook al gewend is om bedrijfsleven en wetenschap samen te brengen. "Ik was onder de indruk van hoeveel kennis zij van water hebben. Ze weten hoe water zich gedraagt en ook hoe je dat kan laten behandelen om het anders te laten gedragen. Dat zou wel eens heel erg interessant kunnen zijn voor ons."

Energiezuinig ijs

Dat voorbehandelen van water met bepaalde stoffen of magnetische lading is ook de denkrichting van de experts in Leeuwarden om energiezuiniger een ijsvloer te maken. "Dat is het grote vraagstuk waar alle ijsbanen mee zitten. Het is echt gewoon heel erg duur om ijs te maken, kan dat niet efficiënter? Wij willen natuurlijk altijd het beste ijs hebben dus we zullen niet zomaar even de ijstemperatuur wat hoger zetten. Als we de grip en glij eigenschappen beter onder controle hebben kunnen we ook gaan experimenteren met het energiezuinig behandelen van het ijs." De kwaliteit van het ijs moet behouden blijven. Daarom worden de experimenten niet in Thialf gedaan, maar bij Wetsus in een proefopstelling van een paar vierkante meter ijs.

Een Phd-student zal binnen het onderzoeksprogramma vier jaar lang voornamelijk in Leeuwarden onderzoek doen en één dag in de week in de praktijk van Thialf. "Dan kunnen we kijken wat we toegepast met alle kennis die we al vergaren over het ijs terug kunnen geven aan de ijsmeester, zonder dat we het ijs gaan veranderen. Dan kunnen we denken aan de opslag van water, de warmteoverdracht en behandelingssystemen. Dat is nog wel een zoektocht hoe we die kennis kunnen inzetten zonder dat we het ijs plotseling veranderen."

Grip en glij

Een eerste vraag waar die nieuwe onderzoeker zich mee bezig gaat houden is gericht op de vraag wat goed ijs is. Dit kan voor verschillende disciplines anders zijn. "Ben je sprinter of duursporter dan word je blijer van ander ijs. De belangrijkste variabelen voor ijskwaliteit zijn de grip en glij eigenschappen, daar moet balans in zitten. Shorttrackers willen wat meer grip en hebben minder glij nodig, anders vliegen ze de bocht uit. Langebaanschaatsers willen juist meer kunnen glijden. De vraag die we nu gaan onderzoeken is: hoe meten we de grip en glij eigenschappen van het ijs? Als we dat weten kunnen we naar het tweede: hoe passen we dat aan?"

Het nieuwe onderzoeksproject heeft als titel 'Grip op ijs', waarmee zeker ook naar grip op de energiekosten kan worden verwezen. De noodzaak van het zoeken naar duurzamer ijs is gezien de torenhoge energieprijzen duidelijk. "Er zijn al een aantal ijsbanen die de temperatuur wat omhoog doen. Dan krijg je iets warmer ijs waardoor je glijweerstand meestal omhooggaat. Daar worden de prestaties niet beter van. Wij hopen een andere oplossing te vinden die niet ten koste gaat van prestaties en vooral dat het energiezuiniger kan. Veel branches zijn al bezig met groene energie, maar niemand houdt zich nog bezig met het energieverbruik van de ijssector. Daar ligt ook een eigen verantwoordelijkheid."

Schaatssport verder helpen

Het is ook zeker niet de bedoeling dat de kennis in Thialf blijft. "Als wij de schaatssport verder kunnen helpen dan doen we dat graag", zegt Stoter. Zij merkt daarbij op dat dit onderzoek uiteraard niet morgen voor een oplossing zorgt. De bedrijven die vanuit Wetsus betrokken zijn kunnen duidelijk voor een zekere versnelling zorgen omdat dit voor hen ook nieuwe kennis oplevert. "Er zijn best veel bedrijven die iets met waterbehandeling doen. Als zij door dit project een beter product kunnen leveren dan wordt dat vanzelf toegankelijk voor iedereen."

‘Grip op ijs’ kan kortom op meerdere vlakken voor baanbrekende innovaties zorgen. Daar is Stoter dan ook best opgetogen over. "Ik kijk hier heel erg naar uit."

Foto: MNO Photo

Lees ook dit eerdere artikel over Innovatielab Thialf: